Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
780
ZbigniewMadej
Podrugie,heurystykajakosztukapostępowaniajestczymśbogatszymniżwie-
dzaoniej,ponieważopróczelementówzaliczanychdowiedzyzwieratakże:intu-
icję,zaangażowanieemocjonalneinowatorskiedziałaniapraktyczne.
Potrzecie,heurystykapojmowanatak,jakprzedstawionojąwpunkciedru-
gim,posiadamilionytwórców,działającychcodzienniewewszystkichdziedzinach
ludzkiejaktywnościodbadańnaukowychpoczynając,przezoperacjegiełdowe,
malarstwo,wytwarzaniemaszynażdopracywzakładachfryzjerskichikuchniach
domowych.
Ztakimdorobkiemsztukiheurystycznej,jakprzedstawionowyżej,ztrudem
sobieradziheurystykajakowyodrębnionadyscyplinawiedzy.Jestmłoda,płynna
ireprezentowanaprzezwąskiegrononaukowców.Samąnazwęwprowadzono
doobieguintelektualnegowdrugiejpołowieXIXw.,ateoretycznestudiaroz-
poczętowpołowieXXw.Dorobekjestskromny.Samprzedmiotbadańniejest
precyzyjnieokreślony,ametodybadawczekrążąwszerokiejprzestrzenipomię-
dzywizjonerstwematwardymscjentyzmem.Utożsamianiecałejheurystykiztaką
skromnąwiedząjestjeszczewiększymbłędemniżutożsamianieekonomiizcałą
wiedząekonomiczną.Wobydwuprzypadkachdajeznaćosobieprezentystyczne
odchylenie,które–miejmynadzieję–będzieustępowaćwrazzpogłębiającąsię
znajomościąrzeczy.
JanHartmandowodzi,żeobliczaheurystykisąjakodbiciawwodzie,które
rozpływająsięprzykażdymjejruchu(Hartman2011,s.278).Przestrzeganawet
przedporządkującągradacjąheurystyki.Wielość,niejednolitośćiheurystyczna
zmiennośćheurystykijestjegozdaniempewnymrysemheurystyki.Takadyscy-
plinawiedzyztrudemmieściłabysię(jeśliwogóle)wpopperowskichkanonach
nauki,którezakładają,żepretendencidotegomianamusząprzejśćzwycięsko
przezostrepróbyfalsyfikacji,zanimdostanąsięnaszczytywytworówintelektu
ludzkiego.Wartojednakpamiętać,żePoppernawettakąnaukętraktowałjako
zjawiskotemporalne–bliskietemu,cozwykłosięnazywaćhipotezą2.
Przedstawicielefilozoficznegonurtuwheurystyceopowiadająsięzanieskrę-
powanympodejściemdobadań.Sąjednaklicznizwolennicybardziejrygorystycz-
negopodejścia.Rozpatrzmyobydwa.Filozofowiedowodzą,żesztywnerygory
scjentystycznebyłybyzgubnedlaheurystyki.Podważałybyjejnaturęipsułybycały
urokbadańzpograniczawiedzyiniewiedzy.Wtejprzestrzenipotrzebnajest
intuicja,wyobraźnia.Niestosownejestzatemdosłowneprzenoszenieaksjologii
ukształtowanejwnaucedojrzałejnagruntheurystyki,znajdującewyrazwtakich
zarzutach,jak:brakprecyzji,wątłedowody,nietrafionesądyitp.Sątoontolo-
gicznecechyheurystyki,aniebłędy.Wheurystyce,jaksięrzekło,niemamiejsca
nanormywłaściwenaucedojrzałej,przetoipojęciebłędustamtądprzeniesione
wydajesięzabiegiemchybionym.Heurystykawymagawłasnegopodejściadoba-
dań,dobrzedobranegoinstrumentariumbadawczegoiwłasnegosystemuocen.
2Popperbyłzdecydowanymprzeciwnikiemrutynyischematyzmu.Ciekawe,żeprzywłaściwymmu
racjonalizmiebyłotwartynaintuicjęiemocje.Wjednymzeswoichtekstówpisałconastępuje:HWielką
naukęiwielkichuczonych,podobniejakwielkichpoetów,częstoinspirująnieracjonalneintuicje”(Pop-
per1995,s.28).
