Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Wstępnakonstrukcjaczasoprzestrzeni
27
DalekimWschodzieBuddawprowadziłczasliniowy;jegopoetyckienaukimożna
interpretowaćjakoczasnieograniczony,wkażdymrazieniejesttoczaskołowy.
Wtymsamymokresielubniecopóźniej,jakojedynakulturawbasenieMorza
Śródziemnego,linearnepojmowaniedziejówprzedstawiałareligiastarożytnych
Żydów,awśladzaniąchrześcijaństwoprzyjęłoczaslinearny.Św.Augustyn
(354–430)miałnatematczasupoglądyzbliżonedopoglądówprzyjętychwdzi-
siejszejfizyceiwprowadziłdoktrynęliniowościiniepowtarzalnościhistoriiod
powstaniaczasuwakciepowstania(stworzenia)Wszechświata.
Koncepcjaczasucyklicznegowpostacizamkniętychliniiczasowychpowró-
ciławOTW,bowiempewnerozwiązaniarównańEinsteinadopuszczajątakie
linie.Zwykleuważasię,żeprowadzitodoparadoksów,araczejsprzeczności
logicznych,gdyżzamkniętelinieczasoweinterpretujesięczęstojakomożliwość
cofnięciasiędoprzeszłości(własnejlubcudzej)izmienieniajej.Takainter-
pretacjajestwątpliwa:prawafizykiwinnydawaćewolucjęsamouzgodnioną
—wszystkiezdarzenianazamkniętejliniiczasowejsąwedługnichwzajemnie
przyczynamiiskutkamiiżadnegoznichniemożnazmienić,nienaruszając
tejdynamicznejzgodności.„Podróżnikwprzeszłość”musiałbymiećwłasny
czas,odmiennyiniezależnyodczasuparametryzującegotęlinię,którabyłaby
równieżliniąświatategopodróżnika.Toniemalnapewno(brakścisłegodo-
wodu)jestniemożliwe,gdyżnicwfizyceniewskazuje,bytakiedwaniezależne
czasymogłyistnieć.Tymniemniejogółfizykówpostulujedlabezpieczeństwa,
bywprowadzićniezależnypostulat:fizycznesątylkotakieczasoprzestrzenie
OTW,któreniedopuszczajązamkniętychliniiczasowych.Wszczególnejteorii
względnościpowszechnieibezzastrzeżeńjestprzyjęte,żeczasmastrukturę
nieograniczonejprostej.
Wymiarprzestrzenifizycznejnależyustalićeksperymentalnie.Dokonałtego
KlaudiuszPtolemeusz(ok.100–ok.168),któryowymiarzenapisałcałąksięgę,
niestetynieprzetrwałaonakońcastarożytności.Wszystko,cooniejwiemy,
pochodzizkrótkiejwzmiankineoplatończykaSimplikiosa(VIw.)zawartej
wkomentarzudotraktatuOniebieArystotelesa.Brzmiona[126]:
UtalentowanyPtolemeuszwksiędzePeridiastaseos(Owymiarze)
wykazał,żeniemawięcejniżtrzywymiary;bowiemwymiarymuszą
byćustaloneiwymiarysąwyznaczonewzdłużprostopadłychlinii
prostych,aniejestmożliweznaleźćwięcejniżtrzylinieproste
ustawionewzajemniedosiebiepodkątamiprostymi,dwieznich
wyznaczająpłaszczyznę,atrzeciamierzygłębokość;dlategoteż,
gdybydodaćjeszczejakiśwymiarpozatymitrzema,byłbycałkowicie
niemierzalnyinieokreślony(tłum.zang.L.M.Sokołowski).
DoniosłośćprawaPtolemeusza,jedynegouniwersalnegoprawafizyki,które
przetrwałozestarożytnościiobowiązujewfizycewspółczesnej,doceniłtwórca
topologii(zwanejpoczątkowoAnalysisSitus),HenriPoincaré,pisząc[93]:
