Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
krytyka
umówimysię–wypowiadasięjedenzbohaterówpowieści–dlauproszczenia,
żepotępieniezachowamytylkodlaczynów,zgoda?Niedlazamiarów.Boniemoż-
naniechcieć,gdysięchce,jakwiesz,możnatylkoniewykonać.Aitoniejesttakie
pewne”…
Wprawdzieizapismyśliiuczuć,ijegoodbiórjestczynem,aleczynemintym-
nym,zracjonalnegopunktuwidzenianiepodlegającymżadnymkompetencjom
moralnościspołecznej.Wartościowaniemyśliiuczućczłowiekajestnajistotniej-
szymprzywilejemsztuki,wżadnymrazienieleżywkompetencjachracjonalnieipo
laickupojętegoprawa.Tylkowyznawcyboskichprawdmajączućsięuprawnienido
ingerowaniawwewnętrzneżycieczłowieka.Skorowszystkieprawdyożyciuiczło-
wiekusąwytworemludzkim,akażdyprawdziwyakttwórczyjestpróbąkonstytu-
owaniaelementarnychprawdoczłowieku,jakieżracjemógłbywysunąćten,ktoby
chciałodmówićinnymprawadokwestionowaniatychprawd,wktóresamwierzył,
zwłaszczażeniepowinienwierzyć,aconajwyżejuznawać.Człowieksamodzielnie
myślącyniejestwstanieznaleźćżadnejprawdymoralnej,którabyniemogłabyć
przedmiotemsceptycznegomyślenia.Prawdytakiemożnaformułowaćsamodziel-
nieinawłasnyużytek,możnajerozważaćwspólnie,zwłaszczagdycelemichjest
regulacjastosunkówmiędzyludzkich,niesposóbwszakżeuznaćichzaświętość,ob-
jawienie,PrawdęOstateczną.Żadnaprawdaostatecznaniejestczłowiekowidana
wżadnymzakresie,azwłaszczawzakresiesądówmoralnych.
Zwyłożonychtutwierdzeńogólnychwynikająwielorakiewnioskiszczegółowe,
dotyczącekulturyczytanialiteraturypięknej,określająceracjonalnyihumanistycz-
nystosunekodbiorcydzieładojegotwórcy.
Dziełosztukipowinnobyćnajpełniejszymwyrazemosobowościtwórcy.Potrze-
baczytaniapowinnawynikaćzciekawościdrugiegoczłowieka,obnażającegoswoją
moralnąnaturę.Samoczytaniepowinnobyćaktemzderzeniaduchowegodwóch
różnych,alerównorzędnychpartnerów.Stosunekwyznawczejafirmacjiczywyznaw-
czejnegacjijestświadectwembrakukultury,jestreliktemprymitywnegofideizmu.
ZofiaNałkowskawyraziłakiedyśgenialnąmyśl,którąuznaćmożnazadewizęwszel-
kiejmądrości.BNiemamdanychprzypuszczać,żewiemlepiejniżktokolwiek,jak
żyćnależy”.Potemodniosłatęmyśldowszystkichpisarzy.Byłobyświadectwem
najwyższejkulturyspołecznejimoralnej,gdybykażdymógłtoosobiepowiedzieć
zpełnąodpowiedzialnościąizpełnąświadomościąnajgłębszejtreścitychsłów.
Gdybykażdytroszczyłsięwięcejozdobyciewłasnejmądrości,amniejopouczanie
iuszczęśliwianieinnych,ktowie,jakichnieszczęśćudałobysięuniknąć.
Niestetytylkosztukanajpoważniejszawyrastaztakmądregoijedyniehuma-
nistycznegostosunkudoczłowiekaijegoniepodważalnychprawdowolności,itak
ograniczonejrozlicznymikoniecznościamiżycia.Ananieszczęściekażdakoncep-
cjafilozoficznasztukizawierawsobiezarazemreceptęnajejodbiór.Sztukady-
daktycznanaprzykład,pouczająca,pokrzepiająca,celebrującaświętościzakłada
zgóryniepełnowartościowośćmoralnąodbiorcy,jestwyrazemmniejlubwięcejjas-
krawejpogardydlaniego,jestświadectwemniczymnieusprawiedliwionegozadu-
faniatych,którymsięwydaje,żewiedząlepiej.Atymczasemwobecpytań,które
sztukastawiasobieodwiekówiwciążnanowo,najwybitniejszyuczonymaprawie
tylesamodopowiedzenia,conajzwyklejszyanalfabeta!Sensżyciamożeokreślać
każdywyłączniedlasiebieinawłasneryzyko.Doszerzeniaoświatyjestliteratura
popularnonaukowa.Celemliteraturypięknejniejesttowżadnymrazie.Praw-
dziwyartystazadajesobiesamemupytanie,dotyczącesensuwłasnegożyciaidla
siebiesamegoszukananieodpowiedzi.Odbiorcadziełasztukimoże,aleniemusi
wykryćwnimtakichczyinnychpodobieństwdopytań,którejegosamegodręczą.
12(2/2015)
