Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
woda
WodniesieniudoEvreczyLoary–rzekJulienaGracqa–nicpodobnego
nieprzyszłobyautorowiBliskichwóddogłowyibynajmniejnietylkozpowodu
innegodoświadczeniaświata,jegocywilizacjiikultury,inietylkozewzględuna
czasowącezurędzielącąrokurodzin(1910)GracqaodpierwodrukuRosyjskiego
Nilu(1907).NarratoraBliskichwódupajasamspływrzeką,aktpokonywaniawod-
nejdrogi,atouczucie,uczucieupojeniaobcejestRozanowowi.Jegonarratorbo-
wiemtostatysta,zimnookiobserwatorwspółczesności,aleteżjejsurowysędzia!–
twardybezkompromisowykrytykrosyjskiejrzeczywistości,aleteżmającyserce
przepełnionedumązrosyjskiegostanuposiadania,realistazkrwiikości,bez-
względnieświadom,iżBniepodobnawstąpićdwukrotniedotejsamejrzeki”(bo
jużnadpłynęłyinnewody),jakożepantarheikaioudenmenei–wszystkopłynie,
nicniestoiwmiejscu,jestwciągłymruchujakzauważyłjużHeraklitzEfezu.
AleRozanow,ówbystryobserwatorrosyjskiejwspółczesnościprzełomuwieków,
doczegoasumptdajemuchociażbywłaśniepodróżWołgą,własnącywilizacjęod-
noszącydocywilizacjiNiluczasufaraonów,jejkrytyk,pozostajepełennadziei,
podobniejakMichałLermontow,którywjednejzeswoichostatnichnotatek,rów-
niemałousatysfakcjonowanyswoimhicetnunc,jednakżezprzekonaniempisał,
że:УРоссиинетпрошедшего:онавсявнастоящемибудущем|Rosjanie
maprzeszłości:onacałatkwiwteraźniejszościiprzyszłości.CzyRozanowznałten
zapisek,czyteżwyszukałgochoćbyuHercenaceniącegouLermontowabystrość
osądusprawImperium,októrymwpracyОразвитииреволюционныхидей
вРоссии|OrozwojuideirewolucyjnychwRosjipisał,żepoetaBowielusprawach
mówiłbezwyrozumiałościiupiększeń”.
Tymczasemuczucieupojeniarzeką,spływemnią,wiążesięuGracqazespełnia-
jącymsię(byćmożerzekomo,botylkowfantazjinarratora),urzeczywistniającym
sięmarzeniempowrotudostanuniewinności,dojużprzymglonych,alenadaloży-
wającychnajawiewspomnieńczasuminionegochłopięctwa,czasunaturalnego
aplikowaniamateriijawymarzeniemrozumianymjakoawersirewerstejsamej
jednolitejrzeczywistości.Zadmiracjidlaniejsamej,aleteżzgłębokiegopodziwu
dlaintuicjiGérardadeNervalatakotorozpoczynającegoopowiadanieAurelia:Le
Rêveestunesecondevie.Poczymwyjaśnia:SwedenborgappelaitcesvisionsMe-
morabilia;illesdevaitàlarêverieplussouventqu’ausommeil[...]11.Zatem,czy
niemożemyprzyjąć,iżenergiisamegożyciawtekścieRozanowa,atakżetejprzy-
stosowanejdoodczytaniaizrozumieniawywołanychwpamięciobrazówprzeszłości
bergsonowskiejideiélanvital|mocytwórczej,życiowegopopędu,odpowiadawese-
juGracqauchwyconainstatunascendiczystaenergia–esprit–oznaczającaprzy-
rodzonąbystrośćumysłu,wdawnymznaczeniupolskiegopojmowaniasłowa
dowcip–inwencjętwórczą,błyskotliwość,imaginację,polot,inteligencję,bystrość
ipojętność.
Gracqaosobistedoświadczenieicoistotniejsze–ponowneprzeżyciekontak-
tuzrzekąjegodzieciństwaimłodości,osiąganietylkowymiarontologiczny,ale
przedewszystkimtranscendentny–stajesięzetknięciemsiętego-tamitego-tu-
taj,tamtego-wtedy/niegdyśztym-teraz,ztym,codzisiaj,alejużwułamkuczasu
przeniknionymdoodbijającegosięjużtylkowlustrzepamięcidziś-wtedy,wktó-
rymestetycznemuodpowiadaetyczne,oileniestanowiąwogóleswoistejjedności.
11G.deNerval,AuréliaouleRêveetlaVie,1.1,Œuvrescomplètes,TomeXIII,éditiondeJean-Nicolas
Illouz,Paris:ClassiquesGarnier,coll.«BibliothèqueduXIXesiècle»,2013;por.pol.przekł.:Gérardde
Nerval,Aurelia1.1,wtegoż:Sylwiaiinneopowiadania,przekł.LeonChoromański,Warszawa1960,
s.7:«Marzenie–tożyciewtóre.[...]SwedenborgnazywatewidzeniaMemorabilia;zawdzięczałonje
raczejmarzeniuniżsnowi».
21(3/2017)
