Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
laguwGrossBorn(dzisiejszeBorneSulinowo),zktóregowysyłałomawianewni-
niejszymszkiculisty:najpierwprzetransportowanogodojednegozniemieckich
stalagów,następniezaś–dooflaguwNeubrandenburgu.Dopierowsierpniu1942
poetaosadzonyzostałwOflaguIIDGrossBorn,gdziespędziłresztęIIwojnyświa-
towej.Odzyskałwolnośćdopierowstyczniu1945roku,gdyNiemcy,uciekającprzed
szeregamiArmiiCzerwonej,ewakuowalicałykompleksobozowy9.
Jużnawstępienależyzaznaczyć–choćkonstatacjatawieluosobommożewy-
dawaćsięoczywista–żeoflag,wktórymprzebywałWitoldWirpsza,wżadenspo-
sóbnieprzypominałobozówzagłady,którezbudowanezostałynaterenachPolski.
Jeńcywojennibyli,rzeczjasna,przetrzymywaniwoboziewbrewwłasnejwolioraz
ustawiczniekontrolowani,terenoflagubyłogrodzonykilkomazasiekamidrutu
kolczastego,zaśwarunkimieszkalneniebyływnajmniejszymstopniukomfortowe
(chłód,wilgoć,wszechobecnapleśń,niedostatkimydła,nieprzyjemnyzapach).
NapotwierdzenieniniejszychsłówprzytoczyćwartofragmentpamiętnikaMarka
Sadzewicza,jednegozliteratóworazdziałaczykulturalnychwięzionychwOflagu
IIDGrossBorn:
Samobózskładasięzczteroizbowychbaraków.Barakidośćstare,sczerniałeoddeszczu,pobudo-
wanewzdłużuliczek(...)brukowanychdrewnianymi,nadgniłymiokrąglakami.Uliczektychjestsporo.
Poprzyjeździezdawnegoobozu,gdziebyliśmyskazaninabezlitośnieregularnyprostokątporządnych
koszarniemieckich,rozczarowałanasnędzategomiejscaioczarowałajegorozmaitość.(...)Pierwszy
druttzw.ostrzegawczy,postroniewewnętrznej.Tegodrutuniewolnodotykaćaniprzekraczaćpod
groźbąstrzałów.Dalej–podwójnyczęstokół,oplątanygęstokolczastymidrutami10.
Niezmieniatojednakfaktu,żewięźniowieznajdującysięwoflagumogliżyć
wewzględnymspokoju–niebyligłodzeni,przymuszanidoniewolniczejpracy,
torturowanianizabijani.Oflagniebyłmiejscem,któregonaczelnymprzeznacze-
niembyłaeksterminacjaludności,leczoddzielenieżołnierzyodsprawnarodowych,
uniemożliwienieimwalkizokupantem;przetrzymywaniejeńcówwojennychjest
wszakżezwyczajemakceptowanymwEuropieodseteklat.
Rzeczywistośćoflagowa,napierwszyrzutokabędącajedyniedługoletnimuwię-
zieniemwBbezlitośnieregularnymprostokąciekoszar”,byłajednakniecobarw-
niejsza,niżmogłobysięzdawać,wobozieistniałabowiembogatowyposażonabi-
blioteka,zktórejpoczęstokroćkorzystałWirpsza(choćrównieczęstoonadesłanie
dodatkowychksiążekmusiałprosićswojegoojca).Więźniowiemielimożliwośćwy-
stawianiasztukteatralnych,organizowaniakoncertówmuzycznychnaobozowych
instrumentach,ukazywałysięrównieżliterackieikulturalnepismaorazmagazyny
(jaknaprzykładBPrzeglądTeatralny”czyteżBAlkaloidy”;niektóreznichwBdrugim
obiegu”,podziemnie),wktórychtozresztąautorFaetonumiałokazjępublikować
swojerecenzjeteatralne,szkice,notatkiiutworypoetyckie.Czasspędzaćmożna
byłotakżenarozmowachzwspółwięźniami–naprzykładzkomunizującymów-
cześnieLeonemKruczkowskim,cozresztądlabiografiiWirpszyzpewnościąnie
pozostałobezznaczenia11–niemniejwjednymzeswoichlistówdoMaryliKureckiej
ouwięzieniuwypowiadałsiępoetawtoniewprawdzieżartobliwym,leczpodszytym
przygnębieniemoraz,odnoszęwrażenie,naznaczonympoczuciemapatii:
Danecharakterystyczne:brakKobiet,ucieczkaodrzeczywistości,dbałośćosprawykulinarne(jes-
temświetnąkucharką),rozliczneimałociekaweobjawyBchorobydrutówkolczastych”.(Totakilekki
hyź).Brydż,trochęsportu,umiarkowananaukai...adwentyzm(13IX1943)12.
9D.Pawelec,Posłowie,w:W.Wirpsza,dz.cyt.,s.213.
10M.Sadzewicz,Oflag,Warszawa1948,s.25oraz26-27,cyt.za:D.Pawelec,Posłowie,w:W.Wirpsza,
dz.cyt.,s.214.
11L.Szaruga,Późnedziedzictwo,w:W.Wirpsza,dz.cyt.,s.10.
12W.Wirpsza,dz.cyt.,s.58.
