Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
dualizm,samotność,frenetyzm)zdanosobiesprawęjuż,badającrecepcjęepoki
poodzyskaniuprzezPolskęniepodległościipóźniej,wokresiemiędzywojennym.
Okazujesię,żedomenanarodowowyzwoleńczanietylkodowartościowywałaro-
mantyzm,alerównieżzadecydowałaowylansowaniuwtamtymczasiedziełaMic-
kiewiczajakomodelowego.PrezentującówczesnąrecepcjęepokiByrona,Henryk
GradkowskiuwzględniłManfredaKridlaLiteraturępolskąwiekuXIXz1925ro-
ku,JuliuszaKleineraiAleksandraBrückneraZarysdziejówliteraturypolskiej
ijęzykapolskiegozlat1938(t.I)i1939(t.II)orazKonradaGórskiegoLiteraturę
polską–z1938roku.BadaczwskazałnaówczesnąrecepcyjnąBpreferencjęlite-
raturyromantycznej”10,cowzbudzałorównieżpolemiki.Spośródnichwpamięć
zapadłyprzedewszystkimBantybrązownicze”felietonyTadeuszaBoya-Żeleńskiego.
Takczyinaczej,potrzebnywtedymodelliteraturynarodowejfaworyzowałMic-
kiewicza,którynotabenewujęciuGórskiegoodznaczałsięodrębnymbiogramem,
jakimuhonorowanibylitylkoJanKochanowskiiIgnacyKrasicki.AutorGrażyny
jużwtedystawałsięsamoistnymznakiemwielkiegowzlotuartystycznegopolskiej
literaturywogóle,coniemogłoniemiećwpływunaukonstytuowaniesięunasmo-
deluromantyzmuopartegonadzieleBpierwszegoWieszcza”.
CennymwglądemwspecyfikęrecepcjiMickiewiczawPolscewkontekściekształ-
towaniasięnaszegorodzimegomodeluromantyzmujestksiążkaDSłowotocały
człowiek”.StudiaiszkiceotwórczościMickiewiczaMarkaPiechoty.Porównując
wypowiedziJulianaPrzybosiazironicznymitezamiŻeleńskiego(Bpismajegosta-
łysiępismemświętym”),badacz,wnawiązaniudoujęćStefanaTreugutta,podkre-
śla,żepodstawowaopozycjaromantyzm–klasycyzmzostaławprocesierecepcji
niesprawiedliwie,nawetwbrewMickiewiczowi,wzmocnionaistałasięalternaty-
wąpozorną–wistociewykluczaławręczjednązestronopozycji11.Niemogłosięto
nieodbić,dodamzeswejstrony,nahistorycznoliterackiejtożsamościpismAlek-
sandraFredry.
Wyrażonewątpliwościmająnacelupodkreśleniekoniecznościuzależnienia
dziełaartystycznegoFredryodrealizacjiromantyzmuprzezMickiewiczaorazod
jegomiejscawkulturzepolskiejzewzględunauprzywilejowanieidiomunarodowo-
wyzwoleńczego.Toówidiomzadecydowałzarazemouprzywilejowaniupowstania
styczniowego,którezamykaokresdominacjiromantycznychwizjiodzyskanianie-
podległościiwogóleusuwadominantępolityczneji,szerzej,romantycznejwol-
ności.
AleksanderFredroiCyprianNorwid,takbiograficznie,jakirecepcyjnie,sil-
niezależeliidodziśzależąodmodeluromantyzmu,jakinanaszychziemiachsię
ukształtował.Biografiaartystycznaobutwórcówrównocześniewykraczajednak
pozaumowneramyepokiGoethegoiByrona.Naszczęściedemarkacyjnośćpo-
wstaniastyczniowegojakocezuryoddzielającejromantyzmodpozytywizmuuległa
wciągudwumniejwięcejdekadznacznemuosłabieniu.Zarazemnasilałosięwtym
czasiepoczuciewaduprzedniowspomnianego,logocentrycznego12porządkuhis-
10H.Gradkowski,Romantyzmwmiędzywojennychpodręcznikachdlaszkółśrednich,w:Odoświecenia
kuromantyzmowiidalej,cz.II,podred.M.PiechotyiJ.Ryby,Katowice2007,s.195.
11Por.M.Piechota,DSłowotocałyczłowiek”.StudiaiszkiceotwórczościMickiewicza,Katowice2011,
s.215.
12Logocentrycznyporządekhistorycznoliterackistanowipochodnątradycyjnegomyśleniaohistoriijako
domeniekształtowanejprzezwielkiewydarzeniabędąceelementamilogicznegoprocesudziejowego.
Postrukturalistycznahistorialiteratury,którejprzyświecaideadekonstrukcji,zakładapojedynczość
heteronomicznychzjawiskkażdorazowostrukturyzowanychzależnieodkonkretnychcelówinterpreta-
cyjnych.Wmoimodczuciuhistorialiteraturypotrzebujerównieżtakichujęć,wwypadkuktórychteksty
podlegałybydyseminacji,tj.niezależałybyoddominującychwXIXwiekuwydarzeńhistorycznych.Na
tematzabiegówBrozsiewania”porządkuteoriiihistoriiliteratury(iszerzejhumanistyki)por.:T.Rach-
wał,T.Sławek,Maszynadopisania.OdekonstruktywistycznejteoriiliteraturyJacques’aDerridy,
Warszawa1992,s.192-193.
