Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
CyprianKamilNorwid
Przezpewienczasjakoadiutantsłużyłwsztabiebogawojny[...].Tylkodziękiszczęściuudałomusię
ujśćzżyciem–kulommającymtrafićCesarza,ajednaznichnawetzabiłakonia,naktórymjechał
Fredro[...].Odbyłkampanie1812,1813,1814roku,byłpółrokuwrosyjskiejniewoli,zktórejudałomu
sięzbiec,walczyłpodDreznem,LipskiemiHanau.Mógłsięwięcnaszlakubojowym–hipotetycznie
–zetknąćmiędzyinnymiizJackiemSoplicą,iTadeuszem,ipułkownikiemHoreszką1.
SugestiaowegoniezwykłegospotkaniazawierałasięjużwstudiumBogdana
ZakrzewskiegoFredroiMickiewicz2.PonieważautorZemstyotrzymałZłotyKrzyż
VirtutiMilitariorazfrancuskąLegięHonorową,spotkanietouzmysławiałobywyjąt-
kowośćbiografiiFredrywkontekścieromantycznychbiografii,zważywszy,żenaj-
prawdopodobniejtowyrzutyBpatriotycznegosumienia”narodowychwieszczówzade-
cydowałyoowymfenomenalnymwzlocieartystycznympolskiegodramatubezpo-
średniopopowstaniulistopadowym.
WażniejszejednakuwarunkowaniedekonstrukcyjnejmocyFredrywłoniehi-
storiiliteraturymawymiarhistoryczny.Fredrojestmianowicienajstarszymspośród
romantyków.Torok1793(lub1794)początkujenarracjęhistorycznoliteracką,
oilemabyćonahistoryczna,niezaśBlogocentryczna”.Podrugie,debiutanckiedzie-
łosceniczneFredryjestopięćlatwcześniejszeniżBalladyiromanse.To,jakwia-
domo,PanGeldhab(1817).Wpopularnychujęciachepoki(równieższkolnych)ko-
mentatorzytraktująistnienietegodramatujakorysklasycyzmu,przemilczającto,
żeutwórrówniedobrzemógłbybyćprzedstawionyjakowyprzedzającyswójczasze
względunatytułowymotywpieniądza,stanowiącydoniosłąkreacjęzzakresuoby-
czajowościziemiańskiej,corzekomomiałobyćdomenądopieroprozyokresupozy-
tywizmu.Wartoteżspostrzec,żeBłasym”napieniądzemiałbyćwedługMickiewi-
czateżojczymSłowackiego,orazże–oiletraktowaćNorwidajakoromantyka–jego
dramatAktorstanowikulturowestudiumpieniądza.Notabenepieniądzestano-
wiątakżeczynnikdekonstrukcyjnysztandarowoBduchowego”romantyzmu,gdy
uwzględnićnp.,żemotywemwyjazduSłowackiegozogarniętejpowstaniemWar-
szawybyłabyćmożenieenigmatycznamisjadyplomatyczna,alepieniądzeprze-
słaneJulkowiprzezSalomeędoDrezna.Późniejsza,znanagranagiełdziemogłaby
byćelementemromantycznegoBmarginesu”.Gdybywięcwyobrazićsobieczytel-
nika,któryzechciałbyzadaćsobiepytanie,cowpolskimromantyzmiejestgrą
literacką,bądźpoząwielkiegoduchowegowtajemniczenia,cozaśzdystansowanym
oglądemdziejówodkampaniinapoleońskiejpoklęskępowstaniastyczniowego,
musiałbyonwybraćniedziełoMickiewicza,aleFredry.
WszechstronnośćdziełaliterackiegoautoraPanaGeldhabasugestywnieprzed-
stawiawswychstudiachiopracowaniachMarianUrsel.WcennymwydaniuWy-
borukomediizBOssolineum”czytamy,że:
Wbrewobiegowej,uproszczonejopinii–tonietylkokomediopisarz,aleteżrówniepłodnypoetaoraz
prozaik.Zadebiutowałokoło1809rokunapołyobscenicznymtekstemokolicznościowym,aostatnie
utworyopatrywałdatą1874.Pisałwięclat65!3.
Fredrozacząłwięctworzyć,gdyświatłodzienneujrzałarcydramatGoethego
Faust(cz.I),Mickiewiczmiałwtedyjedenaścielat.Równieżlatjedenaścietworzył
poupadkupowstaniastyczniowego.Byłtwórcąwszechstronnym.Jeżelizważyć,
żenapisałokoło330,wspomnianychjuż,wierszy(pieśni,dumki,ballady,elegie
orazfraszki),autorZapiskówstaruchastajesięwręczwielkimlustrempolskiej
1M.Ursel,Fredrowroku2013.Znanyczynieznany?,w:Uniwersalnośćkomizmu.AleksanderFred-
rowdwieściedwudziestąrocznicęurodzin,podred.W.RzońcyiK.Samsela,Warszawa2015,s.43-44.
2Tekstzawierasięwksiążce:B.Zakrzewski,Fredrozparadyzu.Studiaiszkice,Wrocław1976.
3Por.M.Ursel,Wstęp,w:A.Fredro,Wybórkomedii,Wrocław2016,s.XXV.
35(1/2021)
