Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
koniecświata
wtejgorzkiejfarsie.Stuprocentowezwalczenieprzestępczościpowinnobyćraczej
dlanichpowodemdodumy.Mimotopadanaprotagonistówbladystrach,gdyż
otouświadamiająsobie,iżstraciliraisond’êtreniejakoprzedstawicieleokreślonej
instytucji,aleludziejakotacy.Biurokratycznautopiarealizujesięwomawianym
dzieleMrożkaniewtym,żejejzarządzeniawykonywanesąbezszemrania,leczdla-
tego,żestałasiędladramatispersonaejedynympunktemegzystencjalnegood-
niesienia.Niemajej,niemaich.Robiątedywszystko,abyzadowolićtego,kogo
ArendtnazwałaNikim.Tonic,żetrochęgooszukują.Grunt,iżwpapierachwszystko
sięzgadza.PozatymSierżantzczasemdojrzewadoroliprawdziwegowrogasys-
temu9.Będącnim,jestzarazemjegobohaterem.Dziękiniemubowiemmożeon
dalejprocedować.Atoprzecieżnajważniejsze.
WPolicjiobowiązujecoś,cookreślićbymożnajakoBregułęTitorelliego”.Malarz
wpewnymmomenciezaznajamiaJózefaK.zniuansamisądowegopostępowania.
Jestononaderskomplikowane.Zaśjegozłożonośćsłużywyłączniejednemuce-
lowi.OtóżBprocesniemożestanąćwmiejscu[...].Trzebawięc,żebywokółniego
zewnętrzniecośsiędziało.[...]Oczywiściepociągatozasobąpewnedokuczliwości
dlaoskarżonego,alenietakieznowustraszne.Towszystkoprzecieżtylkopozory,
[...]wgruncierzeczychodzitylkooto,żebyodczasudoczasuoskarżonyzgłosiłsię
doswojegosędziego”10.JakuMrożka,gdziecaływtymambaras,żebyniewszyscy
chcielinarazstaćmuremzaInfantemijegowujemRegentem,abychoćbyrazna
ruskirokznaleźćjakiegośkarłareakcji,zrobićzniegoGuliweraAnarchii,zaareszto-
waćgo,wrzucićdociupyiwypełnićprotokół.Beztegobowiemwbezdennąpróżnię
niebytuzłoskotemklapniearchéświataprzedstawionego.
BWpostaci»sądu«ijegowspółpracownikówJózefK.napotykawyłączniekolej-
newersjesiebiesamego.Toonsamjest»strażnikiem«,czyliprokuratorem,sędzią
ikatemwjednym,broniącymsobiesamemudostępudosamopoznania”11,pisał
ogłównymbohaterzeProcesuŁukaszMusiał.BDowielkichinnowacyjnychdokonań
powieściProces”–twierdziłnatomiastReinerStach–Bnależybardzoplastyczne
iprzekonującepokazanieszturmu[...]nieświadomychimpulsówiprzemiany»ja«
wdziurawekulisy”12.Jeślitak–aczemunie?Dlaczegonieinterpretowaćhistorii
JózefaK.zperspektywypsychoanalitycznej?–todałobysięczytaćPolicjęjakoeks-
traspekcyjnywariantintrospekcyjnościProcesu.Behawiorjejpsyche.Protagoniści
MrożkabylibywtymujęciuK.wybebeszonym,odwróconymwnętrzemnazewnątrz.
Wszakzdarzaimsięniekiedydublowaćfantomyjegojaźni.Oskarżonyprzychodzący
dosądu,ottak,bojestniedzielaimatrochęwolnegoczasu13,ostatecznieniewiele
różnisięodSierżanta,któryprowokujepogodzinach,ażonamusimudoszywać
lampasydokalesonów,ponieważmąż,jakwyjaśniadzielnakobieta,Bchcemiećza-
wszenasobiechoćbyjakiśszczegółwojskowy,choćbypodspodem”14.
PolicjatourojenieProcesu.Poniekąd.Apotądkonkretnie,dokądobautwory
oddająschizofrenicznąauręspowijającąnowoczesnątożsamość.Rozlazłaaksjolo-
gicznymrelatywizmem,niepotrafisięscalić.Nicjejwtymniepomaga.Wielewręcz
dotegozniechęca.Freudowskatrojka–ego,superegoiid–przeztwierdzenie,
żeitakmaprzewlekłegoEdypazprzerzutaminawszystko,kulturajestźródłem
cierpień,areligiatonerwicanatręctw,więcpocholerę,wimięinabazieczegoma
9Zob.S.Mrożek,Policja,w:S.Mrożek,Dziełazebrane.t.XII,Teatr6,Warszawa1998,s.38-40.
10F.Kafka,Proces,przeł.J.Ekier,Łódź2022,s.139.
11Ł.Musiał,ParametryKafki,w:F.Kafka,Proces,dz.cyt.,s.263-264.
12R.Stach,Kafka.Wczesnelata.1883-1911,przeł.R.Wojnakowski,Warszawa2021,s.75.
13Zob.F.Kafka,Proces,dz.cyt.,s.68.
14
S.Mrożek,Policja,dz.cyt.,s.26.
39(1-2/2024)
