Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
sięskonsolidować.Marksizmijegodzisiejszeideologicznepomiotywmawiająjej
winęzakażdezłotegoświata,każąsiebiesamejnienawidzić,poddająwtymcelu
bezwzględnejreedukacji,agdymimowszystkodalejtęsknidojakiejśspójności,
wyzywająodfaszystów.Liberalizmowiwystarczytaka,jakajest,wrozsypce.Widzi
wniejwszaklitylkotowardoprzehandlowanianatargowiskupróżnościiżądz.
Musibyćtedytaniawprodukcjiiutrzymaniu,jaknajbardziejnijakainajmniej
złożona.
Niedziwneprzeto,iżgnojonejztylustron,wkońcunowoczesnejtożsamości
odbiło.Resztkązdrowegorozsądkuodnalazłaustrójgwarantującyjejjakotaką
stabilizacjęikonsolidację.Niemogącichwygenerowaćsamazsiebie,musijemieć
narzuconezzewnątrz.Przezjakiśreżim.Niezależnieodgłoszonychhaseł–czyto
narodowosocjalistycznych,komunistycznychczyliberalnych–zawszebędzieto
zamordyzmbiurokratyczny.UKafkiiMrożkazbiurwiaonumysłyidusze.Witka-
cyteż,tyleżeonnazwałto,możetrafniej,zbydlęceniem.Wiązałosięonowedług
niegozzanikiemzdolnościdodoświadczaniauczućmetafizycznychwmiarępo-
stępującejdemokratyzacjiżyciaspołecznegonamdło.Jakwiadomo,ewolucjata
oznaczaładlaWitkiewiczaanihilacjęindywidualności,geniuszu,wybitnościprzez
masęiprzynoszoneprzezniąBzjełopienieogólne”15.Wporządkubiurokratycznym
„naciskhierarchicznyiuznanie,opartenaporównaniuindywidualnychwyników,
sązredukowane,jeśliniewyeliminowane”,zczegowynika,iżwyłącznymBmierni-
kiemwynikówjednostkowychjestprzystosowaniesiędobezosobowychprzepisów
orazdonormwyznaczonychprzezwłasnąkategorięzawodowąihierarchiczną
[...].Jednostkisąwięccałkowiciepodporządkowaneopiniomkolektywu”16,przez
kolektywzwyczajniezjełopionedospodu.Jakotakietworzązdyscyplinowany
personelBnowoczesnychorganizacji”,charakteryzującysiętym,żeBdziękiswemu
wychowaniuzinternalizowałjużwielenormułatwiającychwspółpracęiprzyswoił
sobieszacunekdlakonformizmu,którytęwspółpracęumożliwia”17.
Jak,nieprzymierzając,JózefK.OntoprzecieżBwybrałrozwiązaniebezpieczne,
zostawiającrzeczyichnaturalnemubiegowi”,rezygnujączpodjęciaostrzejszych
krokówwobecaresztującychgofunkcjonariuszyBwysokichorganów”.Niedlatego,
iżbyopracowałnapoczekaniustrategięnakazującąmutymczasowezastosowanie
biernegooporu.Onsiębał,żeprzegrałbysiłowestarciezFranciszkiemiWilhel-
mem,zostałprzeznichspacyfikowanyitymsamymstraciłBwzględnąprzewagę,
jakąjeszczenadnimizachował”18.Lepiejtedynicnierobić,cieszącsięposiadaniem
mocypotencjalnej,niżnawłasnejskórzeprzekonaćsięoswojejrealnejimpotencji.
PodobniekombinujePanIzeStrip-tease’uMrożka.WolnośćBjesttomożnośćdo-
konywaniawyboru”–powiada–Bdopókitusiedzęiwiem,żemogęwyjść[...],tak
długojestemwolny.Natomiastzchwilą,kiedywstanęiwyjdę,dokonam[...]wy-
boru,awięcograniczęmojemożliwościpostępowania,utracęwolność”19.
K.iPanItoidealniewytresowanyprzeznowoczesnąorganizację–państwo,
uniwersytetczykorporację,jedenpies,itowściekły–jejbiurokratycznymime-
todamizasóbludzki,wjakiprzemielonyzostałczłowieknaszegoczasu.Niekażdy
jednak.Strip-teasetoprzecieżtakżePanII.Żadenzniegoasniezależności,oczym
zamoment,aleprzynajmniejchwilamisięstara.Zaglądadarowanemuzamknięciu
wzęby,szukajakiegośzeńwyjścia.Łączygotozewspółwięźniemnarratorajednej
15S.I.Witkiewicz,Jedynewyjście,oprac.A.Micińska,Warszawa1993,s.15.
16M.Crozier,Biurokracja.Anatomiazjawiska,tłum.S.Łypacewicz,Warszawa1967,s.294.
17Tamże,s.283.
18F.Kafka,Proces,dz.cyt.,s.13.
19S.Mrożek,Strip-tease,w:S.Mrożek,Dziełazebrane.t.XII.Teatr6,dz.cyt.,s.204-205.
