Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WŁODZIMIERZPRÓCHNICKI:EMILZEGADŁOWICZ—PUNKTYWIDZENIA
autobiografii,wpierwszejosobielubbezosobowo,kierowanajestniedosłuchacza,leczdoczytel-
nikaliteratury(fikcyjnychfabuł)lWprzeciwieństwiedopamiętnikaczyautobiografiipowieść
autobiograficznanieutożsamiapodmiotuibohaterawewnątrztekstowegozautoremtekstulAu-
torpowieścidysponujeinnymiregułamipisanianiżpamiętnikarzczypiszącywłasnąbiografię,
sytuujesięnazewnątrztego,coprzedstawionewtekście,odmiennieniżpodmiotpamiętnika
iautobiografiilTo,żebohaterpowieściowynjest”autorem,wynikazwiedzypozatekstowej,autor
niemusisygnalizowaćtakiejtożsamościlOstateczniewprzypadkupowieściautobiograficznej
wiemy,ktojestautorem,aleniemusimymiećpewnościcodotego,kimjestjegobohaterlMożna
powiedzieć,żepopełniamybłąd,mówiąconautobiografii”wprzypadkunpowieściautobiogra-
ficznej”,czyliutożsamiającgatunekdokumentalnyzgatunkiempowieściowymlWspomnienia
zdzieciństwaimłodościniesątymsamym,coopartanawspomnieniachpowieśćodzieciństwie
imłodości6lGranicamiędzywspomnieniamizdzieciństwa,będącymitakczyinaczejtekstemau-
tobiograficznym,nawetjeślimającechyutworuliterackiego(zwyklepowieściowego),a(zwłasz-
czapierwszoosobową)powieściąodzieciństwie,opartąnawspomnieniachirekonstruującą
przeszłość,jestnieostra7lNiemająwiększegosensupróbyweryfikowaniailościowegostosunku
faktówdofikcjiwtegorodzajutekściel
Pomiędzynzmyśleniemiprawdą”niemusipanowaćrównowaga,czynnikiemdecydującym
oprzynależnościdodokumentulubliteraturyjestkompozycjalNarracjępowieściowąróżniod
wspomnieniowejinnyzazwyczajporządek,podmiotnarratorskiniejesttakisamjakpamiętni-
karz,układyzdarzeń,wątkisplatającesięwakcjękonstytuująokreślonąkompozycję,wspomnie-
nianatomiastprzeważniesąlinearnym,chronologicznymzbioremepizodówiportretówlZmo‑
ry…sąpowieściąprzedewszystkimzewzględunakompozycję,niebędącautobiografiąmimo
obfitościmateriałufaktograficznegolWpowieścidoświadczeniaprywatne,osobiste,przeplatają
sięzcudzymirelacjami,wybitniesubiektywnymi,nierazzgołaplotkarskimi,nieprzekraczający-
mijednakgranicmikrohistoriiprzedstawianejwepickimczasieprzeszłymlZkoleizdarzenia
zbiorowe,doświadczone,przeplatająsięzplanemmakrohistorycznym,pośrednioznanymzprze-
kazów(naprzykładwefragmentachMotorówodnoszącychsiędowydarzeńIwojny,ukazanych
przezpryzmatideipacyfistycznych,czydowypadków1936roku)8lPodrugie,to,cofaktogra-
ficzne,toznaczywątkiniefikcjonalne,ulegaprzetworzeniuartystycznemu,zostajedostosowa-
nedoindywidualnejpisarskiejkoncepcjiipracywyobraźni,podporządkowanymkonwencjom
6Natematopowieściodzieciństwieopowiedzianejprzezpryzmatironii(którymoglibyśmyuznaćzaformępo-
średniąmiędzywspomnieniemapowieścią)pisałPlLejeune:Ironicznaopowieśćodzieciństwie:VallèsiAutobiogra‑
fawtrzeciejosobie(tłumlStanisławJaworski),oMirażachdzieciństwa(tłumlReginaLubas-Bartoszyńska)
wewspomnieniachiwstudiachJeanaJacques’aRousseau,StendhalaiSigmundaFreudawIdem:Wariacjenatemat
pewnegopaktu.OautobiografilRedlRlLubas-BartoszyńskalKraków2001lZmory…(jakopowieść)zbytróżnią
sięodwspomnieńiautobiografii(jakondokumentuosobistego”),bypomysłytuzawartemożnastosowaćdofakto-
grafiiprozyZegadłowiczal
7Przykładowo,czySłowaSartre’a,ObietnicaporankaRomainaGary’egototekstywspomnieniowe—pierw-
szoosobowe,zbohaterem/narratoremutożsamionymzautorem,czy(zewzględunaautoironicznydystanszawarty
wkomentarzachispecyficznąkonstrukcjębohatera/narratorasugerującepewienrodzajgry)utworyliterackienza-
wodowych”pisarzy?
8OmikrohistoriiporlFlAnkersmit:Pochwałasubiektywności.TłumlTlSikoralW:FlAnkersmit:Narra‑
cja,reprezentacja,doświadczenie.StudiazteoriihistoriografilRedliwstępElDomańskalKraków2004;ElDo-
mańska:Mikrohistorie.SpotkaniawmiędzyświatachlPoznań2005l
21
