Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WŁODZIMIERZPRÓCHNICKI:EMILZEGADŁOWICZPUNKTYWIDZENIA
WbiografiiZegadłowiczaozwrociepoetyodfolkloruitematureligijnego,przezprowokację,
buntobyczajowy,postanowiskowyraziścielewicowezadecydowałazapewnespołecznikow-
skawrażliwośćosobista,reakcjanakrzywdęiniesprawiedliwość,połączonazreporterskim
obserwowaniem,anastępnieliterackimprzenoszeniemfaktówspołecznych,aktualności
politycznychdofabularnegotekstuartystycznego10lDowydarzeńtegorodzaju,którewpływały
nazmianyświatopoglądowepisarza,abynastępnieznaleźćmniejlubbardziejdosłowneodzwiercied-
leniewtwórczości,należałyprocesbrzeski,założenieobozukoncentracyjnegowBerezieKartuskiej,
strajkiwkrakowskichfabrykach,jednolitofrontowylwowskikongreskultury,masakrarobotników
weLwowieiinne,krwawotłumionewystąpieniachłopskie,powstanieleskieświadectwadekom-
pozycjiobozubelwederskiego,zachodzącejjeszczezażyciaJózefaPiłsudskiego11l
Wsystemiebudowaniapowieścimamydoczynieniazdwiemapostaciamijednejtechnikil
Polegaonanaprzejmowaniuskładnikówtematyczno-ideowychzrealiów,razzwłasnych,jed-
nostkowychprzeżyć,innymrazemzdoświadczeńzbiorowych(znanychbohaterowibezpośred-
niolubpośrednio),gdyempiriaiświadomośćautorskatworząwymiarindywidualnychzdarzeń,
awiedzaozagadnieniachogólnychjestwjakiejśmierzepochodnąrelacjiprasowychiustnych
uczestnikóworazświadkówlZapośredniczonywfaktachnaturalistycznyplanrzeczywistościto
kolejnapochodnaideiekspresjonistycznych,dotyczącychkwestiispołecznychlTwórczośćeks-
presjonistów,zwłaszczawNiemczech,bywałałączonazdziałalnościąpartyjną,Zegadłowicznie
przekroczyłtejgranicymiędzysztukąapolityką,ale,powtórzmy,wlatachtrzydziestychjego
pisarstwouległopolitycznejradykalizacji12lNieprzypadkowowśróddziełtłumaczonychprzezpi-
sarzaznalazłasięAntygona(1917),pacyfistycznydramatekspresjonistycznyWalteraHasenclevera
iekspresjonistyczna,symbolicznasztukaopodobnym,pacyfistycznymcharakterze,autorstwa
HansaChlumbergaCudapodVerdun(1931),którejwizjonerskaakcjarozgrywasięwprzyszłości,
wroku1939lPisarzdokonałteż,wrazzJózefemWittlinem,adaptacjiscenicznejantywojennej
powieścisatyrycznejJarosławaHaszkaPrzygodydobregowojakaSzwejkal
Zmieniającasięformułapowieściowa,prowadzącaodZmórdoMartwegomorza…,wynikła
międzyinnymizpróbyodejściaodmodelulinearnegoschematuchronologicznego,charakte-
rystycznegodlabiografii13lWMotorachnarracjabiegniechronologicznie,choćzdarzająsięepi-
zodycznenawrotyipowtórzeniawefragmentachocharakterzemonologuwewnętrznego,we
10Ozastąpieniuwątkówfolklorystycznychmotywamiwspólnotylosuludzkiegoiodnoszonejdokonkretnejrze-
czywistościperspektywiespołecznejporlLlNeuger:OpoezjiZegadłowiczalW:StudiaoZegadłowiczulRedlJlPa-
szeklKatowice1982,sl23—24l
11Ważnośćdoświadczeńlwowskichdlapisarzapodkreślajegożyczenie,bydotrumnywłożyćmurysunekŻe-
chowskiegoRok1936weLwowielPorlMlWójcik:WstęplW:ElZegadłowicz,SlŻechowski,MlRuzamski:
Korespondencja.Tl1:1936—1937lOpraclMlWójciklKielce2002,sl25l
12Niemieccyekspresjoniści,pisarze,plastycy,ludzieteatruifilmudziałaliczęstowpartiachlewicowych,socjal-
demokratycznych,komunistycznych,anarchistycznychlŁączenieteoriiitwórczościartystycznejzdziałalnością
(aniekiedyfunkcjami)partyjnąprzynosiłogłębszywglądwrzeczywistośćschyłkuepokiwilhelmińskiej,Iwojny
iRepublikiWeimarskiej,awokresieIIIRzeszyzaowocowałowliteraturzeemigracjiważnymitekstamiantyfaszy-
stowskimil
13KornelSzymanowskiodwołujesiędoodchodzącychodtegoschematupowieściFerdynandaGoetla,Michała
ChoromańskiegoiMariiKuncewiczowej,atakżeretrospektywnychautoanalizHelenyBoguszewskiej,JerzegoBan-
drowskiego,MarianaRuth-BuczkowskiegolPorlKlSzymanowski:Narcyz.RzeczoZegadłowiczu‑powieściopisarzul
Kraków1986,sl224l
25