Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
WROWADZENIE
faktograficznych,aleprzedewszystkimzewzględunawykorzystaniejejwtwórczościliterackiej
jakoskładnikatechnikkompozycyjnychisposobukształtowaniawarstwyświatopoglądowej,
niejednokrotnieprzybierającejpostaćpublicystycznąlubreportażową,nastawionąnadawanie
świadectwafaktomirzeczywistościl
Możnapowiedzieć,żeewolucjapisarstwaZegadłowiczawprozieidramacieprzebiegaodau-
tobiograficznejfascynacjisobą‑w‑świecie,rozgrywanejpolatachwautokreacyjnym,analityczno-
-rozrachunkowymkomunikacieliterackim,doautobiograficznejnreportażowości”,toznaczy
rozgrywaniawłasnychlosówjakopretekstuisprawdzianudlarzeczywistościbędącejtychlosów
otoczeniem,własnejhistoriijakonajpierwodzwierciedlenia,anastępnieliterackiegoprzekształce-
niaowejrzeczywistości9lAutobiografiastajesięterazkondensatoremfaktów,sprawdzianemświata
rzeczywistego,wreszcie—jegokomentarzemiocenąlMniejszeznaczeniemaodtwarzaniewłasnej
historii,naplanpierwszywysuwasięogólny—politycznyizbiorowy—społecznykonteksttej
(auto)biografii,będącydlaniejwyraźnymczynnikiemdeterminującymlTakaperspektywa,łączą-
cawsobieskładnikitematyczne,ideologiczne,kompozycyjneigatunkowe,jestszerokalObejmu-
jeujęciabliskietradycyjniepojmowanejludowościiregionalizmowi,jakwcyklachukazujących
świątkarzaWowręczyinnychbeskidzkichrzemieślnikówiartystów,przezwątkirewizjonistyczno-
-obyczajowe,wlatachtrzydziestychzkoleiwątkipolityczno-rewolucyjne,ażponiezrealizowaną
dokońcapróbęrozpoznaniacałkowicienowej,nieznanej,choćwpewnejmierzeprzewidywanej
rzeczywistościklęskiwojennejipoczątkówokupacjihitlerowskiej(wostatnichdramatach—Dom‑
kuzkartiSindSieJude?)lMniejistotnebędziewyliczaniepostaci,scenimotywówocharakterze
autentycznymniżzagadnienieogólniejsze,jakimjestfaktograficznazasadatwórczościipisarska
technikawprowadzaniadoutworówdającegosięrozpoznaćmateriałufaktograficznegol
Takjestwtekstachreferującychjawnierzeczywistośćautobiograficzną(wUśmiechu…iZmo‑
rach…),leczrównieżwtych,wktórychautorskiedoświadczeniebiograficzneniejesttakoczywi-
ste,awspółczesnośćzostaławmontowanawmodelsymbolicznyizmetaforyzowany(wMotorach,
późniejwSindSieJude?)lBohaterekspresjonistycznybywaprzedstawianyzodwołaniamido
mitologii,anawetwpisywanywmitologiczno-symbolicznyobrazkosmosulDziałającwświecie
współczesnym,przeciwniemukierujeswójbuntlWMotorachprzeciwstawienieartystynormom
iobyczajowościmieszczańskiej,pacyfistycznanegacjawojnyprzekształcająsięwfinałowyepizod
rewolucyjnylKrytykawspółczesnejcywilizacjiobecnabyławekspresjonistycznymnurcieeuro-
pejskiegomodernizmunaprzełomieXIXiXXwieku,poIwojnieuległazoczywistychpowo-
dówwzmocnieniulDziejebohatera,poetykrążącegowśródmuzreprezentowanychprzezjego
kolejnekochanki,jegolosyokreślającekompozycyjnązasadętejpowieści,wpisująsięwmotywy
autobiograficzneiwrealiaodokresupoprzedzającegoIwojnęświatowądowydarzeńzwiązanych
zfaląprotestówspołecznychwroku1936l
9Autobiograficznydystansmiędzyautorembiografiiajegożyciowymdoświadczeniemorazróżnicującycha-
rakterformyliterackiej,wktórejpróbujesięprzedstawiaćfakthistoryczny,omawiaPldeMan:Autobiografajako
od‑twarzanielTłumlMlBlFedewiczlW:DekonstrukcjawbadaniachliterackichlRedlRlNyczlGdańsk2000,
sl106—124lZegadłowicz,odpowiadającnaartykułJlBorejszyptlObcynurt(nSygnały”1938,nr44),zwracałuwa-
gęnafakt,żepowieścitakiejakZmory…czyMotoryokreślałnolbrzymiprzelotczasuspotęgowany[…]przebytąwoj-
ną[Iwojnąświatową—WlPl],narastaniemświadomościidoświadczeńspołecznych”lPorlElKozikowski:Portret
Zegadłowiczabezramy.Opowieśćbiografcznanatlewspomnieńosobistych.Warszawa1966,sl499l
