Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
WROWADZENIE
RelacjeRingelblumaiSchönkerówróżniąsięzdecydowanieodinformacjiZegadłowiczal
RóżnicatawszakżeniepowinnadziwićlRóżnesątutajnietylkopunktyobserwacji,lecztakże
wynikającaznichwiedzaofaktachlJakakolwiekpróbajednoznacznejocenykontrowersyjnej
postaci,którastałasięwzoremdlakreacjibohateraSindSieJude?,skazanajestnaniepowo-
dzenielDziałającwwarunkach,wktórychjednastronadecydowałaowszystkim,drugaoni-
czym,gdymożliwośćdziałaniależałapostronieokupanta,aokupowanibylizakładnikami
iwięźniami,kiedyokupantplanował,przygotowywałirealizowałOstateczneRozwiązanie,
planypraktyczniedokońcanieznaneofiarom,każdy,ktopróbowałlubmusiałpełnićfunkcję
przywódcy,jednymwydasiękolaborantemizdrajcą,innym—opiekunemibohateremlOd
rozpoczęciaprzezhitlerowcówAkcjiReinhardt,wkonkretnejsytuacji,wzmieniającychsię
okolicznościach,przyograniczonejmożliwościwyboru,czasemudawałosiędokonaćczegoś
pozytywnego,częściejzaś—nie;ostateczniewszystkichczekałjednakikonieclNiesposób
powiedzieć,czyistniała,ajeślitak,tojakamiałabybyćmetodapostępowaniaumożliwiająca
przetrwanielOcalenieniemalcałkowiciezależałoodprzypadku,będącprzytymczymśwy-
jątkowymlSporyopostacitakiejakCzerniakow,RumkowskiczyMerynsąnierozstrzygalnel
Zegadłowiczopinięoczłowiekuwyznawałwprywatnymliście,wutworzeprzetwarzałjego
sylwetkę,komponującpostaćliterackąnietylkowoczywistysposóbfikcyjną,aleifantastyczną
jakokreacjasymbolicznal
Jeślijakieświadomościotakichfaktachzwiązanychzsytuacjąludnościżydowskiejdocierały
wówczaslubpóźniejdoZegadłowicza(wcoraczejnależałobywątpić),tonajprawdopodobniej
wformieniepewnej,fragmentarycznej,czasemjakoplotkalMogłybyćpowiązanezosobąMe-
rina(możezjegoprzechwałkami?)lNiewykluczone,żepomocudzielonapisarzowipochodziła
zdziałającychjeszczewpoczątkachwojnyprzekazówżydowskichorganizacjiwUSAlWświetle
współczesnejwiedzyoZagładzietenwczesnyetaphitlerowskiejokupacjiwydajesięniezwykły,
wręcznieprawdopodobnylJednakznimwłaśniepośredniozetknąłsięautorMartwegomorza…,
stądjegopróbazwaloryzowanegoartystycznieprzedstawieniasytuacji—wuniwersalnymujęciu
symbolistycznyml
Napewnotennieskończonyutwórmożnapotraktowaćjakoprzykładprzesunięciaodauto-
biografizmuZmór…wstronęreportażowościlFaktyniestanowiąjużpunktuwyjściowegoopisu
rzeczywistości,raczejtekstutworuprowadzikuprzedstawieniurzeczywistegoświata,którego
mabyćchoćbypośrednimświadectwemlNawetuwzględniającniepełnąwiedzęZegadłowicza,
przekonaniepisarzaoznaczeniuwydarzeńdotyczącychludnościżydowskiej,podhitlerowską
okupacjąpoddanejskrajnymprześladowaniom,musiałobyćsilniemotywowaneświatopoglądo-
wo,skorozdecydowałsięprzetworzyćjewdramat,będącynietylkoutworemliterackim,lecz
takżespecyficznymuzupełnieniemhistorycznychświadectwujawnionychposiedemdziesięciu
latach,wnastępnymstuleciulOdbiórpowinienbyćnastawionynienaautobiograficzneujawnia-
nieprzeżyćiosobowościautorskiej,leczdążeniedoodtworzeniafaktów,nailetomożliwelPo-
mijającniewykończenieutworu,jegopoznawczakoncepcjazperspektywyopisuhistorycznego,
69,70—72lAutoroparłsięgłównienawspomnieniachswegoojcaptlShoah,opublikowanychwSeferOshpitsin.
Oświęcim—AuschwitzMemorialBooklEdslAlBurstin,MlSlGeshuri,ClWolnermanlJerusalem1977lLeon
SchönkerbyłartystąmalarzemlPytanie,czyjakieświadomościonimdotarłydoZegadłowiczaiwpłynęłynakon-
cepcjępostacimuzykaJakubawjegosztuce,pozostajewsferzeniedającychsięrozstrzygnąćhipotezl
