Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Konceptualizacjaemocjiwwybranychtradycjachfilozoficznych
zktórychpożądliwajestnajniższa,arozumnanajwyższa
49
.Częśćtemperamentna
toczęść,wktórejprzebywamęstwo,honor,potrzebauznaniairywalizacji–jest
uduchowiona,wprzeciwieństwiedoczęścipożądliwej,wktórejmieszkająpopę-
dyiktórajestzmysłowa.Thymos,jakzauważaPaulTillich,jestUnierefleksyjnym
dążeniemdotego,coszlachetne”istanowiniezbędnyUpomostmiędzyrozumem
apożądaniem”
50
.CzęśćracjonalnąPlatonidentyfikujezgłową,częśćuduchowioną
sytuujewpiersiach,aczęśćpożądliwąwpodbrzuszu(trzewiach),cownaszym
języku,gestachisymbolachwciążfunkcjonujewformiemetafor
51
.Wtymujęciu
człowiekniejestczystąinteligencją,ależyjewcieleiztegowzględuprzyjemności
odpowiadająceniższymczęściomduszyteżpowinnybyćrealizowane,jeślitylko
niepodporządkująsobierozumu,alepoddanesąjegokontroli.
WFajdrosiePlatonkontynuujetęmyśl,przedstawiającduszęzapomocą
metaforyrydwanu,kierowanegoprzezwoźnicę(rozum)izaprzęgniętegowdwa
konie–białego,szlachetnego(temperament),któryciągnierydwandogóry,iczar-
nego,narowistego(pożądania),któryciągniegododołu
52
.Temperamentjestpo-
trzebnyrozumowi,byokiełznaćżądze,gdyżsamrozumbyłbywobecnichbezsilny.
JakpiszeLeoStrauss:
UCzłowiekjesttakzbudowany,żedoskonałośćswegoczłowieczeństwamoże
osiągnąćtylkopoprzezopanowanieswychniższychpopędów.Niemożna
kierowaćswoimwłasnymciałemprzypomocyperswazji”530
Władzarozumuwspartatemperamentemmożewięcwymagaćniekiedydespoty-
zmu.Metaforarydwanuwyraźniewskazuje,iżzjednejstronynaszenamiętności
ipopędypotrzebująpowściągnięciaiukierunkowaniazapomocąrozumu,zdru-
giejjednaksąkoniecznymaspektemduszy,wtym,mówiącjęzykiemwspółcze-
snym,jedneemocjesąpotrzebnerozumowi,bykierowaćinnymi.Bezkonirydwan
(metaforaciała)nieruszyzmiejsca.TenzwrotwfilozofiiPlatonajestistotny,po-
nieważemocjeprzestająbyćpostrzeganewduchuHomeryckimjakozewnętrzne
siły,alestająsięczęściąduszy,czyliwewnętrznymistanamiczłowieka
54
0
RozważaniaPlatonanatematczęściduszysąwyrazemjegozainteresowania
wewnętrznymkonfliktem,jakiistniejewczłowiekupomiędzyróżnymimotorami
49
Platon,Państwo,przeł.W
.Witwicki,Kęty2003,IV
,441A,s.142.
50
Jakpodkreślaautor,taistotnapośredniczącaczęśćduszyzostałausuniętawfilozofiino-
wożytnej,comiałokonsekwencjeetyczneiontologiczne(P
.Tillich,Męstwobycia,przeł.H.Bednarek,
Poznań1994,s.9).
51
Platon,Timajos[w:]Timajos.Kritas,przeł.P
.Siwek,Warszawa1986,69a–71a,s.94–96.Przy-
kładowoużywanedziśokreślenie,żeaktorgraUzsamychtrzewi”,znaczy,żegrawsposóbbardzo
emocjonalny,sięgającwswejekspresjidozwierzęcychpokładówwłasnegoUja”.
52
Platon,Fajdros,przeł.L.Regner,Warszawa1993,246A–246E,253D–254B,s.30,38.
53
54
L.Strauss,Prawo…,s.125.
J.Jaśtal,Natura…,s.86.
32
