Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Emocje,rozum,moralność
działania.RozważaniatesąważnezperspektywyetykiPlatona,niemniejnie
stworzyłonsystematycznieopracowanejdoktrynypsychologicznejipozaodwo-
łaniemdokierownictwarozumunierozwinąłwyczerpującokwestiirozwiązania
wewnętrznychkonfliktów,jakietargajączłowiekiem.Miotająceludźmiżądzebyły
postrzeganewczasachHomeryckichjakoszaleństwozsyłaneprzezbogów.Wraz
zszałemuniesieńbogowiezsyłalitakżenatchnienieisiłytwórcze,stądteżPlaton
wkładawustaSokratesapochwałęszaleństwa,któreporywawrażliwąduszę,będąc
namiętnościąpodobnąErosowi
55
.Rola,jakąPlatonprzypisujeErosowi–silemiłości,
unoszącejczłowiekakupoznaniuodrzeczyzmysłowychdoduchowych–uwi-
daczniawagęnamiętnościwżyciumoralnymczłowieka.Erosjestsiłąuosabiającą
pragnieniepiękna,dobraiprawdy,atakżepragnienieszczęścia,nieśmiertelności
iwiecznątęsknotązaAbsolutem
56
.Jestwięctym,cowzbijanaskugórze,jednocze-
śnieniepozwalającnamnigdydosięgnąćszczytu.Pojawiasięwięctuistotnyaspekt
namiętnościjakomotorudziałania,którystanowićbędzieosnowędalszychrozwa-
żańnagrunciefilozofiiemocji.Cowięcej,namiętnośćodgrywatuteżważnąrolę
poznawczą–skłaniającczłowiekakuwartościomzmysłowymiponadzmysłowym,
corównieżbędziedalejrozwijanewzachodniejtradycjifilozoficznej.
Platondostrzegawludzkichuczuciachinamiętnościachpłaszczyznękomu-
nikacjiopartąnawspólnymdoświadczeniu
57
.KiedywdyskusjiSokratesazKal-
liklesemzawodząargumentyiegzystencjalnaróżnicamiędzynimi–dotycząca
zarównoetyki,jakipolityki–wydajesięprzepaściąniedoprzeskoczenia,ko-
munikacjastajesięmożliwadziękiodwołaniudogłębszegopoziomuwspólnych
wszystkimludziomdoznań,któryPlatonokreślamianempathos.JakzauważaEric
Voegelin:
UPathosjestczymśwspólnymdlawszystkichludzi,niezależnieodtego,
jakzmiennymożeonbyćwswoichaspektachiintensywności.Pathosokreśla
biernedoświadczenie,niedziałanie;jesttym,coprzydarzasięczłowiekowi,
czegoczłowiekdoświadcza,comusięzdarzawsposóbnieodwracalnyico
dotykajegoegzystencjalnejistoty(ł).Wdoznawaniupathoswszyscyludzie
sąrówni,chociażsposoby,wjakimierząsięznimitojakwbudowująto
doświadczeniewswojeżyciemogąsiębardzoróżnić”580
55
Platon,Fajdros…,244A–245C,s.27–29.
56
Platon,Fajdros…,252B–257B,s.36–41;Platon,Uczta[w:]Uczta.Eutyfron.ObronaSokratesa.
Kriton.Fedon,przeł.W
.Witwicki,Warszawa1984,202e–203e,210a–212a,s.101–102,113–114.Simone
WeilokreślaPlatońskiegoerosaczymśpomiędzytym,cośmiertelne,atym,conieśmiertelne,uznając
gozasposóbkomunikowaniasięztym,coabsolutne.Używawtymkontekściemetaforyściany,która
dzielidwóchwięźniów,będączarazemjedynymsposobemichporozumiewaniasię,którepolega
nastukaniuwmur(S.Weil,Świadomośćnadprzyrodzona.Wybórmyśli,przeł.A.Olędzka-Frybesowa,
Warszawa1996,s.451).
57
Platon,Gorgiasz…,481C–481D,s.64.
58
E.Voegelin,Platonł,s.57.
33
