Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Epistemologiajakofilozoficznarefleksjanadpoznaniemiwiedzą
dycjijudeo-chrześcijańskiej(wpóźnejstarożytnościiśredniowieczu)za
główne,awłaściwiezajedyneźródłoifundamentpewnościiprawdzi-
wościwiedzyludzkiej.Słowem,naukoweireligijnewzoryleżałyupod-
stawideałuwiedzypewnej.
Wartoprzytejokazjispytać,czysceptycyzmjestnaprawdęważnym
istałymmotywemteoriopoznawczejrefleksji?Czyobronaprzedscep-
tycznymitezamilubkonkluzjami,jakiepojawiałysięwdziejachfilozofii
(dotyczyłyone,notabene,nietylkowiedzy,leczrównieżnormetycznych
czyestetycznych)nadajeepistemologiiszczególneznaczenieikonstytu-
uje,jakchcązwolennicyjejklasycznejwersji,racjęjejbytu,czyniącją
strażniczkąabsolutnychwartości?Możnamiećwątpliwości.Obawaprzed
popadnięciemwsceptycznewnioski(takcharakterystycznanp.dlafeno-
menologówczyniektórychzwolennikówtomistycznejteoriipoznania)
wiążeręceepistemologowiikażemuwefekciezamykaćoczynatakiero-
dzajepoznania,wktórychzwątpienie,niepewnośćczybrakwystarczają-
couzasadnionejwiedzysąrzeczywistymimotywamipoznawaniaiważ-
nymiprzesłankamizdobywanejwiedzy.Gdybyepistemologiamiałado
końcazaspokoićwymógabsolutnejpewnościwiedzyizawszelkącenę
uniknąćsceptycyzmu,toniewykroczyłabypozagranicesystemówwie-
dzy,składającychsięzparuzaledwieaksjomatówlubkilkuzdroworoz-
sądkowychtwierdzeń.
Trzebawszakzauważyć,iżsceptycyzmprzybierawielepostaci:sta-
rożytnysceptycyzm(czyrelatywizmpoznawczynp.sceptykówczyso-
fistów),którybyłpunktemodniesieniadlaPlatonaczyArystotelesa,
azdrugiejstronysceptycyzmrenesansowy,którymodyfikowałKarte-
zjusz,todwaróżnerodzajesceptycyzmu,podobniejakodmiennebyły
sceptycznetezyzwalczaneprzezHusserlawjegoantypsychologistycz-
nymprogramie.Bezwątpieniawkażdymztychsceptycyzmówsąwątki
wspólne,tesameargumenty(np.złudzeniazmysłowe,subiektywno-pod-
miotowycharaktertzw.jakościwtórnych,zniekształcającywpływemo-
cjilubwolinapoznanie)wytaczanoprzeciwkomożliwościwiedzypew-
nej,leczkontekstkulturowyzasadniczoodróżniakażdyzjegorodzajów.
Niemazatemsceptycyzmujakojednegoiniezmiennegostanowiskate-
oretycznego,zktórymepistemologiamusiałabysięzawszewjednako-
wysposóbzmagać.Stałyijednakowymożebyćconajwyżej(gatunko-
wowrodzony)rodzajdoświadczenia,którewyrażasięwsubiektywnym
odczuciukażdegoczłowieka,żejegodoznaniazmysłowesąniepewne,
jakrównieżwprzekonaniu,żektoślubcośmożegocojakiśczasmylić,
41
