Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
klimatyczną,degradacjęgleb,zakwaszenieoceanów,zaburzeniecykli
biogeochemicznychZiemi(tj.obieguazotuifosforu)itempoutraty
bioróżnorodności(tzw.szóstewielkiewymieranie).
Antropocenzdefiniowanojakoepokę,wktórejobserwujemynak-
tywneingerowanieczłowiekawprocesykierującegeologicznąewolu-
cjąplanety”(Angus2016:53).Byłabytoniezwyklekrótkajaknageo-
logięepoka.Czasczłowiekazostałtuskontrastowanyzczasemgeologii,
cowywołałoszokującyefektretoryczny.Plejstocentrwałod2,58mi-
lionalattemudopoczątkówholocenu,holocenzaśrozpocząłsięoko-
ło11,7tysiącalattemu,wrazzostatnimstopnieniemlądoloduskan-
dynawskiego.Formalneuznanieepokiantropocenu(cojeszczesię
niedokonało)byłobywydarzeniembezprecedensowymzpunktu
widzeniastandardówgeologiiorazstratygrafii.
Paradoksalniesugestiacodoustanowieniaeryczłowiekapojawiła
sięzestronynaukścisłych(formalnychiprzyrodniczych)wczasach,
kiedywhumanistycedośćwyraźnierozbrzmiewałajużdyskusjana
tematkoniecznościporzuceniaantropocentryzmu,przedewszystkim
zpowoduzwiązanejznimarogancji1.Etykietkęantropocenumożna
byjednakuznaćzawyraztakiejarogancji.Przecieżhumaniściprzeło-
muXXiXXIwiekuwobrębietakichdyscyplinjakekolingwistyka,
1
Antropocentryzmtotakisposóbmyślenia,którystawiawcentrumczłowieka,uprzy-
wilejowującto,coludzkie.Warto,jaksądzę,wyróżnićconajmniejczterypodstawowe
rodzajeantropocentryzmu:poznawczy,ontologiczny,aksjologicznyimetodologiczny.
Najmniejkontrowersyjnyantropocentryzmpoznawczygłosi,żeniemożemyuniknąć
interpretowaniawszelkichzagadnieńzludzkiegopunktuwidzenia.Jesteśmynie-
uchronnieskazaninaprzyjmowanieperspektywyczłowieka,zarównopodczasna-
szychrozumowań,jakidokonywaniawyborówmoralnych.Antropocentryzmontolo-
giczny
(metafizyczny)tostanowisko,któreprzyznajeczłowiekowiwyjątkową,
uprzywilejowanąpozycjęwhierarchiibytów.Przyjmujesiętutaj,żejedynieczłowiek
jestistotąrozumną,refleksyjną,samoświadomąitylkoczłowiekjestpodmiotemmo-
ralnym.Antropocentryzmaksjologicznydotyczyzkoleihierarchiiwartości,prioryte-
tówicelów,kuktórymzmierzamy.Wnieuniknionysposóboznaczaonpodporządko-
wywaniepolitykiinteresomludzkim.Przetrwanieidobrostangatunkuludzkiegosą
wtejperspektywiecelaminadrzędnymi,bezdyskusyjnymi.Wreszcieantropocentryzm
metodologicznywnaukachhumanistycznychispołecznychwystępujewtychteoriach,
którewspektrumswoichwyjaśnieńinarracjikoncentrująsięnasprawczościiroli
człowieka,ignorującwpływisprawczośćczynnikówpozaludzkich.
12
