Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Normatywnypotencjałideficytspołeczeństwademokratycznego
realizować,atakżeoptymalizowaćokreślonecele(np.zwiększaćzyski).
Sąonewytworemludziuruchamiającychtzw.racjonalnośćinstrumentalną.
Owepragmatycznezasadyokreślająnp.zjakichsurowcównależybudować
autostrady,abybyływytrzymałenawzmożonyruch.Regułytenienależą
jednakanidosferymoralności,anidosferyprawa:organizująonejednak
nietylkogospodarkę(produkcjędóbr,wykonywanieusługiwdużejczęści
rynekiekonomię),lecztakżefunkcjonowaniewieluinstytucji.
Trzywskazanewyżejwykładnieterminunormapozostająwzasadzie
neutralnezpunktuwidzeniaetyki,bowiemartykułowanewnichzale-
ceniairegulacjedziałańniezawierajążadnychUoperatorówpowinności”
wsensiestrictemoralnymlubprawnym.Stanyrzeczy(przedmioty,dzia-
łania)spełniająceteUnormy”odpowiadająpewnymrygoromjakościo-
wymlubstandardomwsensiezasadniczoużytkowo-technicznym.Dzięki
pojęciuUstandardu”(normalności)potrafimyteżzrozumieć,czymjest
Ustanwyjątkowy”,resp.anomalia.Gdypozakończeniusesjiegzaminacyj-
nejstudenciiprofesorowiepowracająodprężenidoswychzwyczajnych
obowiązków,całaspołecznośćakademickawyraźnieodczuwa,żeUsytu-
acjawróciładonormy”,czylizakończyłsięczaspodwielomawzględami
wyjątkowy,wnienaturalnysposóbstresującyiwyczerpujący.Sesjanie
jestjednakUanomalią”,lecztylkostosunkoworzadkimodstępstwemod
normalnegotrybupracywyższejuczelni.Zkoleiwsytuacjachrzędumo-
ralnychnormalnośćinienormalnośćkojarząsięwyraźniezdobremizłem.
Dlaczłowieka,któryprzezdługiczaswidzialwokółwojnę,chaosicier-
pienie,normalnośćurastadorangidobra.Uświadamianamtodopiero
czwartawykładniapojęcianorma.
4.Normawznaczeniuetycznym(jakoregułamoralnabądźprawna)nie
jesttwierdzeniemopisującymjedyniedanystanrzeczy,lecztwierdze-
niempraktycznym,którytakistanprzepisuje(Uzaleca”,jakpowiadaHare,
lubteż-mówiącdosadniej:nakazujebądźzakazujewtrybieimperatywu;
możeonawyrażaćtakżeprzyzwolenie,resp.dopuszczenie).Wyrażenie
normatywnezawierawięcwspomnianyjużwyżejrodzajUoperatorapo-
winności”(obowiązku),wymagającegoodczłowieka,grupyludzi,danej
społecznościurzeczywistnieniazalecanegostanurzeczyzasprawądzia-
łania,resp.zaniechania.Wyrażeniatakiezawierajązwykleoperatory
praktyczne,mobilizującedopodjęciadziałania,mającewzbudzićwczło-
wiekupoczuciezobowiązania(nienależygomylićzpoczuciemprzymusu
inaciskuzewnętrznego):Upowinnosię...”(niepowinno),Unależy...”(nie
należy),Ujestwskazane...”(niewskazane),Uzakazujesię...”,Uobywatel
38
jestzobowiązanydo...”(zwolnionyzobowiązku...)itd.Sporaczęśćnorm
