Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
XXVII
nia;ale,jakwTraktaciekrótkimpodkreśla,ideaistnieje
niezależnieodjakiegokolwiekmyśleniaczypoznania.Po-
znawalnośćświataniejestcechąumysłu,polegającąnaje-
gozdolnościdopoznaniaświata,aleodrębnącechąsame-
goświata,obiektywniemuprzysługującą,bezwzględuna
toczyktośgoaktualniepoznaje,lubpoznawaćbędzie.
Rzeczjakoideatorzeczjakoprzedmiotpoznania,
wszakżenieaktualnego,alewszelkiegomożliwegopozna-
nia.Trudnozaprzeczyć,żeteoriatawprowadzadodok-
trynySpinozywątekidealistyczny,obficiewyzyskiwany
następnieprzezkomentatorówjegofilozofiiiprzezjejroz-
maiterecepcje,wszczególnościwklasycznejniemieckiejfi-
lozofiiidealistycznej.Należyjednakpamiętać,żewsamej
filozofiiSpinozyteoriatabyłapodporządkowanadążeniu
dookazaniacałkowitejpoznawalnościświataimożliwości
wpływuczłowiekanarzeczywistośćzewnętrzną.Schola-
stycznątradycjatkwiławtejteoriitylkoubocznie:„intelli-
gibilności”świataniewiązałbowiemSpinozazeschola-
stycznąteoriąmateriiiformy,aijejrolawdoktryniebyła
zgołaodmienna.
Wkażdymraziepozwalatostwierdzić,żespinozjańska
przyrodaniewykonujeżadnejczynnościmyślenia;ponie-
ważniemaonarównieżżadnegoinnego„rozumu”ani
działańcelowych,niełączyjejzBogiemreligiinicpozana-
zwą.Niejestonarównieżbogiempanteistów–apanteizm
topopularnawersjainterpretacyjnaSpinozy–boBógspi-
nozjańskiniejestniczym,cobywprzyrodzietkwiłojako
źródłojejruchówirozwojuczyzasadacelowościimma-
nentnej,alejestzprzyrodątożsamy.Bógjestmaterią,poję-
tątradycyjniejako„substrat”czy„podścielisko”własności,
cech,posiadającesamowsobiejedyniecechyrozciągłości
