Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXX
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
wracalnychwswoimdziałaniu.Trudnowszakżezaprze-
czyć,żemusionprowadzićdokonsekwencjifatalistycz-
nych,skorostwierdzabezwzględnądeterminacjękażdego
zdarzenia,ustalonąodwiecznieinieodwracalną,aprzezto
faktyczniewiedziedoodrzuceniamożliwościwpływuczło-
wiekanabiegwydarzeń.
WolnośćdlaSpinozyjestkoniecznościązrozumianą;ale
licznesformułowaniaSpinozy,zwłaszczajegolistów,które
zdająsiężywoprzypominaćmarksistowskiepojmowanie
wolności,niepowinnyłudzićcodoidentycznościtychrozu-
mień.DlaSpinozy,podobniejakdlabliskichmuStoików,
zrozumieniekoniecznościzdarzeńniejesttylkowarunkiem
wolności,któryumożliwiawykorzystanieprawprzezczło-
wiekapoznanychiopanowanieświataprzyichpomocy,ale
jestjużsamąrealizacjąwolności:jesteśmywolni,gdyrozu-
miemywłasnąniemocwobecnieuchronnościtego,cona
świeciesiędziejeigdydziękitemuwyzwolimysięzafektyw-
negostosunkudorzeczywistościorazporzucimynamiętno-
ści,każącenambezskuteczniestawiaćopórniepokonanej
potędzewszechmocnychprawprzyrodzonych.
Aprzytym,ponieważkażdarzeczposzczególnajestza-
razemciałemiideą,każdeposzczególnezdarzeniemaów
podwójnyaspekt–rozciągłościowyilogiczny:każdyzwią-
zekprzyczynowyjestjednocześniezwiązkiemlogicznego
wynikania,abezwzględnakoniecznośćzdarzeńnosinaso-
biepiętnoowejkoniecznościlogicznej,zjakąwnioskiwyni-
kajązprzesłanek.Całarzeczywistośćmaniejakobudowę
dualną:będącmechanicznąstrukturąościślezdetermino-
wanychprzebiegachjestzarazemsystememdedukcyjnym,
gdziewszystkietwierdzeniazawartesąimplicite,choćbynie
byłyjeszczewypowiedziane,waksjomatachwyjściowych.
