Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXXIV
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
Każdarzeczcielesnajestzarazemideą,tzn.posiadace-
chęuzdolniającąjądostaniasięprzedmiotempoznania.
Ideąciałaludzkiegojestduszaludzka(mens).Duszajest
więc,namocyogólnegoprawaprzyrody,identycznazcia-
łem,jesttakąsamąwłasnościączłowieka,jakrozciągłość.
Aletaszczególnaidea,którejideatumstanowiciałoludz-
kie,niejesttylkozdolnościądostaniasięprzedmiotempo-
znania,alenadtojestzdolnościąpoznawania.Toprzejście
odideipojętejogólniejakoesseobiectivumdoideijako
podmiotu,świadomości,niejestuSpinozyniczymuspra-
wiedliwione.Stądniektórzykrytycyfilozofa(np.Mainede
Biran)zarzucalimuniejednokrotnie,żenegujewogóleod-
rębnośćsamowiedzyosobniczej,pozostawiającczłowieko-
wijedynienieokreślonąpartycypacjęwpowszechnymatry-
buciemyśleniacałejprzyrody.Wistocieodrębnośćczłowie-
kawstosunkudopozostałychrzeczyutwierdzaSpinoza
jedyniekrótkimaksjomatemdrugiejksięgi:„człowiekmy-
śli”,pozostawiającwniejasnościkwestięodmienności„idei
ciałaludzkiego”odideiwszystkichciałpozostałych.
Nagruncieuniwersalnegoparalelizmuobuatrybutów
stwierdzaSpinozanastępnie,żetosamo,codziejesięzcia-
łem,dziejesięzduszą–nienamocyoddziaływaniawza-
jemnego,botojestwyłączone(choćpodtymwzględem
Spinozaniejestkonsekwentnycałkowicieiwwywodach
teoriopoznawczychwyrażasięnierzadkowtakisposób,
jakbyczynnościduszyzależałyprzyczynowoodprzemian
cielesnych),alenazasadzieidentycznościprocesówciele-
snychi„idealnych”.Aponieważwprzypadkuczłowieka
„idea”jestświadomością,przetokażdyprocesmechanicz-
nyzachodzącywcieleludzkimjestzarazemprocesemświa-
domościiwszystko,cozachodzizciałem,musibyćprzez
