Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PiotrBurgoński
stwierdzić,żeetykajestteoriąmoralności.Moralnośćnależyzatemumiejscowić
napoziomieprzedmiotowejrzeczywistości,zaśetykęnapoziomieteorii(nauki).
Podobniejakwprzypadkumoralności,pojęcie„etyka”równieżposiadadwarozu-
mienia,któreokreślasięmianemetykiopisowejorazetykinormatywnej.Pierwsza
znichbadarzeczywisteludzkiezachowaniaiprzyjęteprzezdanąjednostkęczy
społecznośćideały,normyioceny,natomiastdruga-tworzysystemynormatyw-
ne.Przedmiotempierwszejjestwięcmoralnośćwsensieneutralnym,przedmiotem
drugiej-moralnośćwsensiewartościującym.Jakzatemwidać,wliteraturzeprzed-
miotunieprzyjęłasięcharakteryzującasięanalitycznąprostotąkonwencja,wktórej
pojęcie”moralność”oznaczałobyjedyniedziedzinęrzeczywistychdziałańludzkich,
atermin„etyka”odnosiłobysiędosferynormatywnejdziałańludzkich22.
3.Etykaaetos
Pojęcie„etos”znaczeniowojestbliskiepojęciu„moralności”,aleniejestznim
tożsame.Etos,podobniejakmoralność,jestkonstytuowanyprzezideały,wartości,
normyiwzoryzachowań23.Zetosemmamydoczynieniawówczas,gdypowyższe
elementyzostałyuporządkowane,tzn.poddanestrukturyzacjiihierarchizacji,dzięki
czemumożnauchwycićwystępującewichobrębienadrzędnewątki,tendencje,ogól-
nąichorientację.Niemamyjednakwówczasdoczynieniazetyką,którejambicje
systematycznesięgajądalej.Jesttojedynieuporządkowanie,anieteoretycznareflek-
sja24.Wyróżniketosustanowito,żezawieraonzasadykonkretnegoijednoznacznego
odniesieniawartościoraznormdozachowańspołecznych.Inaczejmówiąc,wetosie
odnaleźćmożnajednoznacznieokreślone„przełożenie”wartościinormnazachowa-
nialudzkie25.Inaczejniżmoralność,etosposiadarównieżwymiarnienormatywny,
chociażinspirowanyokreślonąhierarchiąwartości.Możnapowiedzieć,żeetostoze-
spółzjawiskzdwóchdopełniającychsięsfer:moralnościiobyczaju.Todrugiepojęcie
oznaczazachowaniewedługpewnychprawideł,alebezelementupowinnościowego.
Regułyobyczajusterującodziennymiiodświętnymizachowaniamipoprzezrytuały,
ceremonięietykietę.Moralnośćiobyczajniejednokrotnieprzenikająsięnapoziomie
doświadczeniaempirycznego.Niedopełniającpewnychwymogówobyczaju,można
bowiemwywołaćnegatywnąocenęmoralną.Obyczajobejmujeponadtoprzypadki,
wktórychwybórmoralnyjestnawykowy,ponieważrytuałwchłonąłodpowiednią
normę.Wtedyspełnienierytuałujestdotrzymaniemnormymoralnej26.
22Por.T.Styczeń,J.Merecki,ABCetyki,dz.cyt.,s.6i25.
23Por.hasłoEtos,[w:]M.Szymczak(red.),Słownikjęzykapolskiego,PWN,Warszawa1998,s.559.
24Por.M.T.Zdrenka,Problemuniwersalizacjietosumieszczańskiego,UniwersytetMikołajaKo-
pernika,Toruń2003,s.40-41.
25Por.J.Mariański,Socjologiamoralności,dz.cyt.,s.244-245.
26Por.Cz.Robotycki,Ethosjakokategoriaopisowa,[w:]J.Baradziej,J.Goćkowski,Rozważa-
niaotradycjiiethosie,WydawnictwoBaraniSuszczyński,Kraków1998,s.93-94.
20
