Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Etymologiawjęzykoznawstwieinaukachpokrewnych
13
WKsięgachRigwedy(ok.1500–1200r.p.n.e.)imięboginiognia,Agni,pocho-
dzącewrzeczywistościodie.agnih,wywodzonoodajáti,coznaczycmoże
zdobywaćtrofeum’(IEL1992:424–429).Sporadyczneetymologiespotykasię
teżwBiblii,zwłaszczawKsiędzeRodzaju(ostatecznaredakcjaok.Vw.p.n.e.).
Naprzykładwyraz(iż¯
ahckobieta’byłwywodzonyodnazwymężczyzny(¯
iż’
(Gen.2,23)(wprzekładzieJakubaWujkamążimężyna),aimięEwy—Havv¯
ah
odh¯
ajcżyjący’(Gen.3,20).Starożytniirlandzcypoecidworscymusieliznać
(lubwymyślać)iopiewaćgenealogieswojegopanainazwmiejscowych,które
togenealogiezresztączęstoprzetrwałydodziś(IEL1992:424–429).
102020Etymologiawgreckichepopejachitragediach
Wkulturzegreckiejetymologiabyławażnymnarzędziemepistemologicznym.
JużwepopejachHomeraiHezjodaimionamiałyncharaktermówiący”.Poematy
tezawierająexplicitewyłożoneetymologiekilkunazwwłasnych.Wiara,żena-
zwy,azwłaszczaimiona,kryjąwsobietajemnicząprawdęoistocierzeczy,
iżeprzezetymologizacjęmożnasięzbliżyćdotejtajemnicy,widocznajestteż
wgreckichtragediach,zwłaszczauAjschylosa(525–456r.p.n.e.)iSofoklesa
(496–406r.p.n.e.)(IEL1992:424–429).
102030Etymologiawfilozofiigreckiej(Heraklit,Platon,stoicy)
Filozofowietraktowalietymologięjakośrodeksłużącylepszemuzrozumie-
niusłów.DlaHeraklita(540–480r.p.n.e.)uwiarygodniałaonafunkcjęsłówjako
narzędzipoznania.WedługHubertaWolaninaEtymologiaodkrywawtenspo-
sóbnietylkoetymonsłów,aleietymonrzeczywistości,wobrębiektórejmamy
doczynieniazopozycjaminietylkomiędzyposzczególnymirzeczamiczyzjawi-
skami,aleiwewnątrznich,nietylkomiędzynazwami,aleiwewnątrzpojedynczej
nazwy,iwreszciemiędzynazwąirzeczą,dwiemaróżnymipostaciamitejsamej
rzeczywistości.(Wolanin1996:8).
Platon(427–347r.p.n.e.)wKratylosie(Plato1990)poświęciłdużomiej-
scawywodzeniuimionwłasnych,nazwwartościinazwżywiołów.Etymologii
jestpoświęconadrugaczęśćdialogu(Plato391a–421b).WedługPlatonawyrazy
same(wykazujączwiązekznazywanąprzezsiebierzeczywistościąbądźniewy-
kazującgo)powinnyświadczyć,czytkwiwnichmotywacja,czyteżutworzono
jewsposóbmechaniczny(Plato391a,423).Związektenjestnnazewnątrz”nie-
widoczny,alefilozofmadotrzećdoprawdy,np.Hefajstosto
0OćσTO§
(lśniący’
powsunięciu’H(Plato407c),Miesiąc(
M6ć§
)mógłbymiećtrafnąnazwęod
M6LOÓσOL
(zmniejszać),gwiazdynatomiast(
OσTδó
)chybaod
óσTδOπń
(bły-
skawica),dlatego,żeonapowodujeodwracaniesięoczu(
óuOTδśI6LTóÓπO
).
Mogłabybyćwłaściwiezwana
óuOσTδOIń
,jednakteraz,żebyładniewyglądała,
jest
óσTδOπń
.(Plato409c).Etymologiajesttutraktowanajakonaukaonpraw-
dziwym”znaczeniuwyrazów,przyczymwdialoguchodziopokazaniesyn-
