Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Etymologiawjęzykoznawstwieinaukachpokrewnych
15
któryzamierzałujawnićwłaściweimetaforyczneznaczeniewyrazów,toostat-
nieprzezwyjaśnienieichetymologiiicharakterutejrzeczywistości,którąone
nazywająjakowyrażeniawłaściweidziękiktórymmogąuzyskaćodpowiednie
znaczenieprzenośne(Mayenowa1979:210).
Ówczesneetymologizacjeopierałysięnadośćprzypadkowychpodobień-
stwachfonetycznychwyrazów.NaprzykładHonoriuszzAutunwdzieleDeima-
ginamundi(XIIw.)słowoaqua(woda)wywodziłodaequalitas(jednostajność,
równość),ponieważmazawszejednakoworównąpowierzchnię,amundus(świat)
—odwyrazumotus(ruch)[...gdyż...]światznajdujesięwciągłymruchu
(Böhner,Gilson1962:306).
Wśredniowieczuetymologiestałysiękoniecznąnozdobą”poezji,przyczym
szczególnemiejscezajęłownimetymologicznewartościowanieimionwłasnych.
Etymologiabyławtedy—jaknapisałErnstR.Curtius—nkategoriąmyśle-
nia”(Curtius1997:519–525).Wtymtkwijejpodobieństwo(związekistotowy)
zmyśleniemmitycznym(zob.Meletinski1976:217).
1040Początkibadańporównawczych(JuliusiJoseph
Scaligerowie)
DopierowXVIw.rozpoczęto—wsposóbograniczony—porównywa-
niezesobąjęzyków.Badania,mająceprowadzićdookreśleniapokrewieństwa
międzyjęzykamiwspółczesnymiiustaleniaprajęzyka,spowodowałyprzełom
wdotychczasowejprocedurzeetymologizowania:kryteriumlogicznemotywacji
etymologicznejzastępowanostopniowokryteriumlingwistycznym,polegającym
naodwołaniusiędowyrazówigłosekinnychjęzyków.Naczołowysuwająsię
tu:JuliusCaesarScaliger(1484–1558),autordziełaDecausislinguaeLatinae
(1540),wktórymukazywałewolucjęposzczególnychgłosekwwyrazachgrec-
kichiłacińskichuznawanychzapokrewne,orazjegosyn,JosephJustusScaliger
(1540–1609),którywdzieleDiatribadeEuropaeorumlinguis(1599)przedsta-
wiłklasyfikacjęgenealogicznąjęzykówEuropy.Zakryteriumróżniącecztery
podstawowegrupyjęzykowe(romańską,grecką,germańskąisłowiańską)przyjął
wyrazyoznaczająceBoga.Podziaływytyczoneprzezniegowgłównychzarysach
pokrywająsięzestanemfaktycznym.
1050Poszukiwaniaprajęzyka
105010GuillaumePostel,EtienneGuichard
JeszczenasposóbgramatykówstarożytnychuprawiałetymologięGuillaume
Postel(1510–1581).PodobnieFrancuzEtienneGuichard(XVIw.)traktowałhar-
