Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dębowa(jakbeczka)polskośćł
ności–nieprzelewałosię.DopanowaniaostatniegozJagiellonówLitwa
cieszyłasięwuniizPolskąpewnąautonomiąpolityczno-wojskową,ale
poważnezagrożeniazestronyWielkiegoKsięstwaMoskiewskiegoczyni-
łynieodzownąbezpośredniąinterwencjępolską.Moskwa,powygranej
w1380rokubitwiezwojskamiZłotejOrdynaPoluKulikowym,coraz
skuteczniejemancypowałasięspodhegemoniitatarsko-mongolskiejiza-
razemutwierdzałaswójprymatnatychziemiachwspólnotyruskiej,które
nadalpodlegałyobowiązkowihołdowniczemuwobecOrdy.Atoliambi-
cjeksiążątmoskiewskichsięgałydalej.Wysunąwszyhasłonzbieraniaziem
ruskich”,władcyMoskwypazerniepatrzylinaksięstwazachodnioruskie,
któreznalazłysięwgranicachuniipolsko-litewskiej.Ibyłojasne,żena
patrzeniusięnieskończy.Obawętępotwierdziłykolejneutarczkiikon-
flikty,odXVwiekupoczynając,pomiędzypaństwempolsko-litewskim
aMoskowią.Wdłuższymdystansiedziejowymmiałyonefatalnywpływ
nalosyPolski.
PróczMoskwyręcekuziemiomzachodnioruskimwskładziepaństwa
polsko-litewskiegowyciągałinnyasertywnypretendent.BylitoTatarzy,
którzywskutekdezintegracjiZłotejOrdyusamodzielnilisię,tworząccha-
natkrymski.Niebawemichpatronamizostalipobratymcypodwzglę-
demjęzykowo-etnicznym–TurcyOsmańscy,wznoszącyswojeimperium
pośródruincesarstwabizantyńskiego.Otworzyłotofrontnotorycznych
starćnastykumonarchiipolsko-litewskiejiekumenyturecko-tatarskiej.
InnymwreszcieprzeciwnikiemPolskistawalisięKozacyzaporoscy.Choć
naukarosyjskaisowieckaportretowałaichjakoobrońcówwiarypra-
wosławnejiruskiejtożsamości,azwłaszczajakoprotektorówchłopstwa
ukraińskiego,wrzeczywistościKozakówmotywowałycele,któremijały
sięzmarksistowsko-leninowskimizadaniamiwalkiowyzwolenieklaso-
weinarodowe.SzeregiKozactwachłonęłyzbieraninęmętówspołecznych,
awanturnikówizbójów,różnegozresztąpochodzenia,bynajmniejniewy-
łącznieruskiego.Kozakówrosyjskich(Dońskich,Kubańskich,Jaickich
itakdalej)caratwkońcużelaznąrękąwprzągłwswojąsłużbę,mimoże
kilkakrotnieżywiołkozackirozniecałbuntyludowenadużąskalę.Dla
Polski,którazrazuzpowodzeniemwykorzystywałaKozakówzaporoskich
dozadańobronypołudniowo-wschodnichrubieży,utrzymanieichdłużej
wryzachlojalnościwobecRzeczpospolitejokazałosięponadsiły.Kozakom
siczowymdoskwierałopoczucieodtrąceniaideprywacji,gdyporówny-
waliswójmarginalnystatuszezłotymiswobodami,przyznanymipolskiej
ilitewskiejszlachcie(rycerstwu).AprzecieżKozacyukraińscy,wmnie-
61
