Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dębowa(jakbeczka)polskośćł
stawicielistanuszlacheckiegozgodniezproceduramipraworządności;na
Wschodzieowyrokudecydowałanierzadkozławolaczyfochypanującego.
Europejscyarystokraciniemusielidygotaćzestrachuwobeczmianpogo-
dy,któremogłybyrozkaprysićdespotęzeskłonnościamidometeoropatii,
lubobawiaćsię,żeniewłaściwawypowiedźczyniestosownygesttegoczy
innegodostojnikamimowiedniegorozwścieczyły.Władcazaśabsolutny
wEuropiewiedział,żezakażdymarystokratąiszlachcicemstoinietylko
prawo,któreonsamsolennienakrzyżpoprzysiągłprzestrzegać,alerów-
nieżtradycja,obyczaj,wreszciechrześcijańskaetyka.
Worientalnychdespocjachnajbłahszyuczynek,któryjedynowładca
uznawałzaaktkontestacji,karanobeznamysłuizwłokiorazzodpowied-
nimrozmachem–ijakozbrodnięstanu,ijakoobrazęmajestatu,ijako
grzechśmiertelny.Nawetnadnajdostojniejszymidenominepastwionosię
publiczniezaichprzewiny,abyinnymdygnitarzom,aleitłuszczy,którasię
zbiegłanawidowisko,uprzytomnić,jakulotnesązaszczytydygnitarstwa
wdespocjachOrientu.Wyrokdrakoński,takżewskutekupublicznionego
szyderstwazdostojnika,któregoskazano,unaoczniałantyarystokratyzm
systemudespotycznegoiponiekądhipnotyzowałzgromadzonepospólstwo
jakimśnieokreślonympopulizmem.Zkoleisystemabsolutystycznyzma-
trycowaływolnościowerudymenty,swobodyiprzywilejestanowe,chociaż
wpływstanuszlacheckiegonaprocesdecyzyjnysięzawęził,zważywszyna
fakt,żemonarchowiezrzadkazwoływaliparlamentyalbowogóletego
nierobili.Ponadtodopozyskaniawolności,jakimisięcieszyłyarystokra-
cjaiszlachta,aspirowałomieszczaństwo,przeobrażającesię,wrazzludźmi
wolnychzawodów,wnstantrzeci”.NaWschodzietegotypuproceswisto-
ciesięnawetnierozpoczął.Wwarunkachpanującegoworientalnychde-
spocjachnpowszechnegoniewolnictwa”(termintakinaokreślenieowego
archaicznegotypuzniewoleniaukulidziewiętnastowiecznikoryfeuszelibe-
ralizmu,alestosowałgorównieżKarolMarks)nieukształtowałysięani
rodoweiherbowekorporacjeszlachetnieurodzonych,animieszczaństwo
namodłęeuropejską–skoromiastanaWschodziestanowiłynietyleauto-
nomiczneaglomeracjehandlowo-produkcyjne,ilecentraadministracyjne
iwojskowepodnadzoremjedynowładcy.
Podsumujmypowyższerozważanianastępującymstwierdzeniem–
europejskiabsolutyzmistotnościoworóżniłsięodorientalnegodespoty-
zmu.Totalnezniewoleniewszystkich,niczymszyderstwozzasadyrówno-
ściludzi,wykraczałopozapotoczneeuropejskiepojęciaogranicachucisku
iniesprawiedliwości,zazwyczajbudziłowEuropiesprzeciw,przejmowało
75
