Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wszystkimpołożeniestrategiczne–jakoportoferującybezproblemowydo-
stępdoMorzaŚródziemnego
1
.Gdyw1832rokuwojskapaszyEgiptuAlego
EminaMehmedazamierzałyzdobyćSyrię,atymsamymzająćśrodkową
częśćAnatolii(AzjaMniejsza),carMikołajIpodjąłenergicznedziałaniazmie-
rzającedoprzeciwdziałanianiepewnejsytuacji.Rosyjskaflotaczarnomorska
wskładzie9okrętówpodkonieclutego1833r.zarzuciłakotwicęprzedgma-
chemambasadyrosyjskiejwKonstantynopolu.Miałbyćtowyraźnysygnał,
żecarstoizaMahmudemII,sułtanemtureckimwjegowalcezegipskimwa-
salem.OddaleniezagrożeniaegipskiegoniespowodowałoodejściaRosjan,
którzy,chcącwykorzystaćsprzyjającąimsytuację,8lipca1833r.wrezydencji
letniejsułtanawUnkiar-Iskelesipodpisaliukładobronny,abyumocnićipo-
twierdzićrzeczywistąprzyjaźńiwzajemnezrozumienie
2
.
Podpisanieukładurosyjsko-tureckiegowywołałodużezaniepokojenie
wbrytyjskichkręgachpolitycznych.Brytyjskiministersprawzagranicz-
nych,lordHenryJohnTemplePalmerston,stwierdził,żewedługwarun-
kówzawartychwtraktacieambasadorrosyjskistaniesięprzewodniczą-
cymgabineturządutureckiego
3
.Palmerstonuważałtakąsłużalczośćpań-
stwaosmańskiegowobecRosjanzaniedopuszczalną.Sensjegosłówbył
zupełniezrozumiały:gdybyRosjanieprzejęlicałkowitąkontrolęnadKon-
stantynopolemicieśninamiBosforiDardanele,wtedyichflotamogłaby
wpoważnymstopniuzagrozićbrytyjskiemubliskowschodniemuszlakowi
doIndii.Brytyjskiministerprzystąpiłdoformułowaniapolitykizmierzają-
cejdowzmocnieniaimperiumosmańskiegoorazuczynieniagozdolnym
doprzeciwstawieniasięwpływomrosyjskim.Gdyw1839rokudoszłodo
kolejnegokonfliktuturecko-egipskiego,PalmerstonpozostawiłwSyrii
niewielkioddziałżołnierzyangielskich,któregocelembyłoblokowanie
postępówegipskich
4
.Niemniejbyłototylkotymczasowerozwiązanie.
Brytyjczycyniebyliwstaniezapewnićnależytejochronypaństwuturec-
kiemu.Niemoglirównieżwystąpićbezpośrednioprzeciwkotymkrajom,
którenaruszałyintegralnośćimperium,jaktouczyniliRosjanie
5
.Wtam-
1111111
1
R.Albrecht-Carrié,ADiplomaticHistoryofEuropeSincetheCongressofVienna,NewYork
1958,s.43.
2
Ch.K.Webster,TheForeignPolicyofPalmerston,1830-1841.Britain,theLiberalMovement,
andtheEasternQuestion,NewYork1969,t.1,s.278-279,304;M.Tanty,BosforiDar-
danele...,s.141.
3
Ch.K.Webster,TheForeignPolicyofPalmerston...,s.305.
4
F.S.Rodkey,LordPalmerstonandtheRejuvenationofTurkey,1830-41.PartII:1839-41,
„JournalofModernHistory”1930,t.2,s.199.
5
H.Temperley,BritishPolicyTowardsParliamentaryRuleandConstitutionalisminTurkey
(1830-1914),„CambridgeHistoricalJournal”1933,t.4,s.156-157.
14
