Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewangeliazbawienia.Polskalewicachrześcijańska,tomI
podwypracowanieprogramówspołecznychipolitycznych.Dopierwszychtegotypuinicjatyw
należały:działającawtarnowskiemgrupkaSynówŚwiata(WaleryWielogłowski,AdolfDomaisel,
RafałCzyżewicziHipolitWitkowski)ilwowskiZwiązekDwudziestuJeden(FranciszekSmolka,
SewerynGoszczyński,JanKantyPodolecki,LudwikJabłonowski,WincentyPol,IgnacyKulczyń-
ski).Wichprogramiegłoszonopostulatyniepodległości,wyzwolenianarodów,likwidacjiucisku
idalekoidącychprzekształceńspołeczeństwawduchudemokratycznymipostępowym(likwidacja
pańszczyzny,uwłaszczeniechłopów,zniesieniepodziałówstanowych,ustanowienierepubliki).
Od1832r.płkJózefZaliwski,przywsparciuczęścizachłyśniętychideamigminowładztwa
lelewelczykówizachodnioeuropejskich(główniewłoskich)korbonariuszyprzygotowałplan
wybuchukolejnegopowstania.Liczył,żeudamusięprzemycićdokrajuemisariuszyioddziały
partyzanckie(noddziałypierwiastkowe”),którewkroczyłybydoKrólestwaPolskiego,ażpoDniepr
iprzywsparciumasludowychwywołałynwojnętotalną”,którabyłabyczęściąogólnoeuropejskiej
rewolucjinarodowowyzwoleńczejisocjalnej.Wzwiązkuztymiprzygotowaniami,naziemiach
polskichzaczęłypowstawaćrozmaiteinicjatywyocharakterzespiskowym,jakchoćbyutrzymujący
kontaktzemigracyjnymKomitetemNarodowymPolskimLelewelaZwiązekBezimienny(Wła-
dysławTyszkiewicz,WalerianPietkiewicz),któregonajwyższąwładzęstanowiłaZemstaLudu.
Działaczepolistopadowiangażowalisięrównieżwdziałalnośćruchówwęglarskich,bardzoczęsto
powiązanychzmiędzynarodowymwęglarstwem(G.Mazzini,G.Garibaldi,SilvioPelicio,Pietro
Maroncelii,L.A.Blanqui).Jużw1833r.zinicjatywyGoszczyńskiego,KarolaBorkowskiego
iHenrykaDmochowskiegozawiązałsiępodległywęglarstwupolskiemunaemigracji(Namio-
towiNarodowemuPolskiemu)ZwiązekWęglarstwaPolskiego(MieczysławSkarżyński,Józef
Tetmajer,WincentyPol,TeofilJanuszewicz,JanRucki,HenrykJanko,MichałChodźko,Karol
Kaczkowski,NapoleonNowicki),któryrozbudowałsiećmniejszychstruktur,wrazzniezależną
organizacjąjZwiązkiemPrzyjaciółLudu(Goszczyński,JerzyBułharyn,LeonZaleski,Hugo
Wiśniewski,Kulczyński,TeofilWiśniewski,JanProchaska).Niespełnarokpóźniejczęśćdonie-
dawnajeszczeuczestnikówZPLwstąpiładonnarodowego”WęglarstwaPolskiego,niezależnego
odeuropejskiegoruchukorbonarskiego.Wszystkieteorganizacjełączyłowspólneprzekonanie
opotrzebiewspółdziałaniaruchówrewolucyjnychwEuropie,zaśnagrunciekrajowymzbliżenia
szlachtyiludu,uwłaszczeniachłopów,promocjizasaddemokratycznychpodpartychprzesłaniem
ewangelicznym.Korbonariuszebyliteżwyznawcamiswoiściepojętychpoglądówreligijnych,
jakideapowszechnegoKościołaikultChrystusajakopierwszejofiarytyranii(despotyzmu).
Działalnośćznajwiększymrozmachemprowadziłopowstałewlutym1835r.zasprawą
SzymonaKonarskiego,LeonaZaleskiegoiAlfredaZaleskiegoStowarzyszenieLuduPolskiego.
DoSLPprzystąpiligłówniegalicyjscywęglarzeiuczestnicyTPL.Strukturawewnętrznastowa-
rzyszeniaobejmowałaZbórGłówny(zsiedzibąwKrakowie,apóźniejweLwowie)orazzbory
ziemskie:KrólestwoKongresowe,Galicję,WielkieKsięstwoPoznańskie,atakżeLitwę,Podole,
WołyńiUkrainę.Podlegałyimnzboryobwodowe”zngminami”zarządzanymiprzeznsołtysów”.
12
