Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskalewicachrześcijańska(1832–1914)...
ZgrupamispiskowymidziałającyminaziemiachpolskichzwiązalisięrównieżHenrykKa-
mieńskiiEdwardDembowski(kuzynKamieńskiego),obajwstąpilidoZwiązkuNaroduPolskiego.
Obajteżzwiązanibyliznurtempostępowej,radykalnejdemokracji.Kamieńskiegointeresowały
przedewszystkimsprawyluduiinteligencjiwiejskiej(Uwaginadstanemwłościaniprodukcjikra-
jowejj1842;Filozofiaekonomiimaterialnejiludzkiegospołeczeństwaj1843–1845).Wswoich
pracachwystępowałzpostulatamireorganizacjispołecznejwduchuzniesieniaróżnicibarier
społecznych,postulowałfaktycznezniesieniepańszczyznyiuwłaszczeniechłopów.Inklinacje
religijneczyteżchrześcijańskiewjegoprzemyśleniachwystępowałyśladowo.Niemniej,dążąc
donnaprawyspołeczeństwa”,twierdził,żejesttonastępstwochrześcijańskiejmiłościbliźniego,
troskiolosnnieudolnychbliźnich”,oludzindotkniętychniemożnościąudziałuwdobrodziej-
stwach”.Wwydanymw1844r.głośnymtraktaciept.Oprawdachżywotnychnarodupolskiego
iniemniejpopularnymKatechizmiedemokratycznymz1845r.Kamieńskiwzywałnietyledopo-
wstanianarodowowyzwoleńczego,codonwojnyludowej”,któramiałaprzynieśćwyzwolenie
narodoweispołeczne(socjalne).
ZasprawąKamieńskiegozruchemdemokratyczno–rewolucyjnymzwiązałsięwspomniany
jużDembowski,pisarz(takżekrytykliteracki),publicysta,filozof,aprzedewszystkimorganiza-
torpowstaniakrakowskiegoz1846r.Początkowopozostawałpoddużymwpływemheglizmu
ifrancuskichsocjalistówutopijnych.Nigdyjednakniebyłmyślicielemwpełniukształtowanym,
rzecznikiemjednejdoktrynyijednolitegoświatopoglądu.Przeciwstawiałsiętakkonserwatystom,
jakiliberałom,wątpiłwpracęorganicznikówtaksamo,jakzniechęcałygomodne,mistyczne
prądyromantyzmu.Sądził,żecaładziałalnośćdemokratówpowinnasłużyćludowiidlaludu.
Wpozostawionejposobiebogatejiwewnętrzniezróżnicowanejspuściźnieobecnebyłyrównież
refleksyiodwołaniadoreligii.Sądziłbowiem,żereligiaipolitykasączynnikamiprzyśpieszającymi
postępspołecznyprowadzącymidowyzwoleniamasupośledzonych.Zwykłmówić,żenradykalista
wsprawachwiaryjestrównieżradykalistąspołecznym”.W1842r.pisałwprost:nDawcaBożego
słowa(Ewangelii),tworzącnasząwiarępołożyłjejnazasadęmiłościbliźniegowBoguidlaBoga
wsposób,iżcałajegowiarajesttylkorozwinięciemtejgłównejzasady”.Wpowszechnejświado-
mości(pamięcizbiorowej)niepozostałyjednakjegopismairozprawy,alesłynnanprocesjaDem-
bowskiego”(27II1846),wktórejwyruszyłspodpodkrakowskiegoPodgórzabezbroni,alezato
zkrzyżemisztandaramiprocesyjnymi,abyniedopuścićdowspółpracychłopówzwładzami
zaborczymi.Dembowskizginąłzkrzyżemwręku,apowstaniekrakowskiezakończyłosięklęską.
Jednązikonlewicychrzecijańskiej,nietylkoXIXwieku,pozostajeks.PiotrŚciegienny,
któregorewolucyjnyprogrampodbudowanybyłargumentacjąpłynącązBibliiipismLamen-
nais’a.OtłumaczenienajęzykpolskipracyLamennais’aLepaysetleGouvernementzabiegał
przezniemalcałeswojeżycie.Ściegiennegoniewątpliwiewyróżniałagorliwawiara,jeszczejako
wikariuszawWilkołazie,apóźniejjakoproboszczawChodlu,szczerydemokratyzmiempatia
wobecluduibiedoty.Pewnejest,żeopróczznajomościEwangelii,pismchrześcijańskichsocja-
15
