Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskalewicachrześcijańska(1832–1914)...
gilotynądlarobotników”jprzekonywałczytelnika.Winnymmiejscutakpisał:n(ł)oj!
pracująludziejpo16godzindzienniewfabrykach,ażsięzmieniająwmaszynybezsilne,
alezbydlęceniinawpółnadzyproletariusze,niemogątąwytężonąpracąwyżywićswoichdzieci,
którejużodszóstegorokupracowaćmuszą,abynanędznąstrawęzarobić”.Produkcjaniemo-
głabyćwedługniegojedynymkryteriumefektywnościprocesówgospodarczych,powoduje
bowiemupadekczłowiekawspołeczeństwachindustrialnych.Proponowałwięc,abypogodzić
nieuchronnąnnowoczesność”zetykąimoralnościąchrześcijańską.ZatenstanrzeczyMittel-
staedtobarczałnarodygermańskie,którymprzeciwstawiałrosnącąwsiłęSłowiańszczyznę.
Tozbiegiemlatspychałogonapanslawistycznemielizny,cobyłojużwidocznewtakichjego
pracach,jak:Rozmyślanianadnowymsystememekonomiipolitycznej[1870]i70miliardówrubli
dlaRosji[1874].Wypracowałwnichswoistątriadęideową,naktórąskładałysię:federacja
równoprawnychnarodówsłowiańskichpodduchowymipolitycznymprzywództwemRosji,
folwarkszlacheckiireligiachrześcijańska,któreległyupodstawjegoświatopoglądu.Całkowite
zniesieniepańszczyznyiuwłaszczeniechłopówodsuwałwprzyszłość.
Niemalrównoleglepostępowamyśldemokratycznarozwijałasięnaemigracji.Powszechnie
nazywasięjąnWielką”nietylkozewzględunaliczbęuchodźców(około9tysięcyosób),którzy
poupadkupowstanialistopadowegoopuścilikrajipielgrzymowaliprzezAustrię,państwa
niemieckiedoBelgii,Szwajcarii,FrancjiiAnglii,gdzieosiedlilisięnakolejnedziesięciolecia.
NaznaczoneklęskąziemieRzeczypospolitejopuściliżołnierze(powstańcy),członkowieRządu
Narodowego,ugrupowańpolitycznych,alerównieżpisarze,artyści,myśliciele,słowempolska
inteligencja.Jeślichodzioskładspołeczny,byłatogłównienemigracjaszlachecka”,wmniej-
szymstopniumieszczańska,plebejskaichłopska(niespełnadwadzieściaprocentuchodźców).
Jużwlutym1832r.wParyżupowstałobodajpierwszesięgającedoideipowszechnegobrater-
stwa,azarazemnaznaczonereligijnymrytemśrodowiskojtzw.TowarzystwoPolskiePrzyjaciół
PostępuzJanemCzyńskimnaczele.Dzieliłosięononasekcje:naukpolitycznych(Tadeusz
Krępowiecki),prawną(JanNepomucenJanowski),naukadministracyjnych(ErazmRykaczewski)
inaukwojskowych(OnufryKorzeniewski).SekretarzemtowarzystwazostałTeofilZakrzewski,
akasjerem(skarbnikiem)AntoniHłuszniewicz.Towarzystwoprowadziłoprzedewszystkimdaleko
zakrojonepraceformacyjneiprogramoweszerzącpostulaty:demokratyzacji,wolności,równości
iwspółpracyzruchaminarodowowyzwoleńczymiirewolucyjnymiwEuropie.Niekwestiono-
wanymprzywódcąbyłCzyński,pochodzącyzfrankistowskiejrodzinyżydowskiej.Uchodził
zaradykalnegodemokratę,azarazemfourierystę,rzecznikainteresówmieszczaństwapolskiego
irównouprawnieniawyznań.Tojemuprzypisujesięokreślenie:nPolacywyznaniamojżeszowego”.
Redagującwypełnioneideamisocjalnymiireligijnymipisma:nPostęp”inPółnoc”(współpracował
teżz:nLeReformateur”,nLaTribune”,nLePeuple”,nLeConsti–tutionnel”,nReveild’Israel”,
nArchivesIsraelites”,nLaPologne”,nNowąPolską”inPolską”)głosiłpostulatyprzebudowyspo-
łecznejwduchunauczaniaewangelicznego.Wjednymzartykułówpisałtak:n(ł)dziś,kiedy
21
