Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uchylaćzuszanowaniem.Prochybowiemubiegłychpokoleńsąnam
święte,akiedydoichgrobówzaglądamy,winniśmytoczynić
zuczuciemgrozyreligijnej.Wolnojednakbłędyprzodków,błędy
kardynalne,któreichzdrógpalcemOpatrznościzakreślonych
sprowadziły,rozważać,dlanaukiiprzestroginaszej.Rozważamwięc
niewolę,jakasięrozwinęławnaszymnarodzie,iznajdujęjejgłówną
przyczynęwtejchęciużywaniaispoczywaniabezżadnejpracy.
Dopókistannaszrycerskibohaterskąpierśnadstawiałnapastniczym
hordom,dopókiceniłsławęwojennąnapolubitwy,awdomu
przewodniczyłwpobożnościicnociepracowitemukmiotkowi,Polska
naszabyłapotężnąiszanowanąodnarodów.Stosuneknierówności,
koniecznywowejepoce,niebyłtakuciążliwymdlawarstwniższych,
bobyłrównoważonywęzłemreligijnymiobowiązkamizobustron
sumienniewypełnianymi.Dostępstopniowowrozwijaniusię
społeczeństwaniebyłzatamowany;wolnośćcorazszerszeobejmowała
koło.Cóżjednaknaturalnytenbiegzatamowało?Ach!
totanamiętnośćfatalnalenistwapierwsząstanęłazaporąnadrodzetak
cudownegorozwoju;wcisnąwszysięwsercemagnata,apotem
niższegorycerza,zchytrościąwmówiławnich,żedosyćimsławy
wojennej,żepowinniterazspocząćnalaurachprzodkówizamknąćsię
wswymmałympaństwieprzedresztąnarodu,ilekroćposługi
publicznejdopominaćsiębędzie,awyciągaćrękęponowetylko
zaszczyty.Odtądtouciskunasnastał,jakiegodawniejniebyło,irzeki
krwipopłynęłypocałymobszarzenaszejziemi.Narody,widzącwniej
nieładiprawawbezprawiezamienione,obróciłyjąwjednowielkie
zgliszczeswyminapadami,ażnareszcieupatrzywszystosownąporę
rozsiadłysięwniejzbójeckimobyczajem.Próżnebyływysilenia
garstkirycerzy,conawidokgrożącegoniebezpieczeństwazrywałasię
doboju;oszczędziłatylkosławęwielkiegoimieniaPolski,
lecznieocaliłajej,boresztabezczynnościąiegoizmemowładnięta
pilnowałaprzywilejówswoich.Logicznewięcnastępstwonaszego
rozumowaniadoprowadziłonasdowniosku,żewkażdymnarodzie,
któregopewnacząstkachcewieleużywać,anicnierobić,drugajego
częśćnaturalnymwynikiemtakiejdążnościmusibyćuciśnioną,
iwmiaręjaktanamiętnośćpróżnowaniawiększąmasęzwolenników
znajduje,bezwładnośćtakiegonarodustajesięwydatniejszą;naród
więcpolskitakąsamąchorobądotkniętymusiałulecfatalnej
koniecznościtegoprawidłaistaćsiępastwądespotycznychsąsiadów.
Cobyłoprzyczynąupadkudawniej,jestprzyczynąnaszej
