Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
MichałJaskólski
szłość,toczyliitocząconajwyżejspórzrzeczywistością,którąakcep-
tująlubodrzucają,wyłącznieniemalzpobudekosobistych.Dlatego
właśniestanowiąperyferialubmeandryczęściowomartweiwyschłe
republikanizmupolskiego.Myślę,żewartochoćprzezchwilęzatrzy-
maćsięnadichdziełamiwkontekściekonfliktu,amożepewnego
pokrewieństwa,byniepowiedzieć-swoistegoHaßliebe.
SątoHenrykhr.Rzewuski(1791-1866),AdolfNowaczyński
(1876-1944)iJarosławMarekRymkiewicz(ur.1935).Pierwszy,
tworzącywIpołowieXIXw.,jednoznacznieprzypisanydonurtu
tradycjonalizmulubreakcjonizmudobyrozbiorów,wpisanywpo-
czet„zaprzańców”narodowych,ajednocześnietwórcaromantycz-
nej„gawędyszlacheckiej”iinspiratorpowstaniaMickiewiczow-
skiegoPanaTadeusza.Drugi,tworzącynaprzełomiewiekuXIX
iIIRzeczypospolitej,współtwórcaMłodejPolski,wiecznykontesta-
tor,paszkwilantisatyryk,ajednocześniedramaturg,twórcawielu
zapomnianychdziśutworówprozatorskich,zajadłyendekiantyse-
mitaznienawidzonyprzezniemalwiększośćstronnictwpolitycz-
nychIIRP,włączniezniektórymipostaciamiwłasnegośrodowi-
ska.Troptegopokrewieństwaobupisarzywskazałzresztąponadpół
wiekuwcześniejJ.Andrzejewski,pisząc,iżwRzewuskimmieszkała
prawdziwieprekursorskaanimanaturaliterendeciana1.Niecopóź-
niejpowtórzyłto,uogólniając,Cz.Miłoszwsłowach:„polskaanima
jestznaturyrzeczyendecjana”.Wkierunkupolitycznieodmiennym
kroczytrzeciapostać:historykliteratury,znawcaklasycyzmuiro-
mantyzmupolskiego,uczony,poeta,krytykliteracki,twórcakon-
trowersyjnychesejówhistorycznych,dramatówikomedii,wreszcie
utalentowanytłumaczliteraturyanglojęzycznej,rosyjskiejihiszpań-
skiej.Człowiekżyjącydziśidlategobudzącynajwięcejkontrowersji
jakowieszcz,bardiapologetarządzącegoobecnieobozupolitycz-
negoijegoprzywódcy.
Głównąspójniątegożesejupozostajejednakniezaprzeczalneprzy-
wiązaniewszystkichtrzechpostacidoRzeczypospolitejjakoformy
itreścibezwzględunato,jakjąpojmowaliiczychodziłoimojej
1Cyt.zaJ.Tazbir,Wstęp[w:]H.Rzewuski,Listopad,Kraków2000,s.54.
