Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Niekażdaumowamogłajednakzrodzićważneprawniezobowiązanieiznajdować
ochronęprawa.Umowyumowomnierówne.Wieleumówjestzawieranychpodprzymu-
sem,dlacelówniegodziwychibezprawnych.
Kanoniścisformułowaliteorięprzyczynowościumowy,czyliprzyczyny(causa)
związanejzcelemlubintencjamistronkontraktujących,awięcosóbzaciągającychzo-
bowiązanie15.Natymtlezrodziłasiędystynkcjapactumlegitimepactumturpe(umo-
walegalnaumowaniegodziwa).Umowalegalna(pactumlegitime)towistocieumowa
prawa,czylitaka,któraniezostałazawartadlapodstępu(złegozamiaru)aniwbrew
prawu,niebędącaźródłemoszustwa(pactalegitimaquinequedolomalo,nequeadver-
susleges,nequequibusfrausalicuifactosuntservabo).Natomiastumowaniegodzi-
wa(pactumturpe)toumowaprowadzącadorażącegopokrzywdzeniadrugiejstrony
albodorealizowanianiegodziwychzamiarówczyplanów.Prawozobowiązańiprawo
wogólejaktogłosilikanoniściwinnobyćpraweorazpozostawaćwpełnejzgodzie
zmoralnością.
PowyższezasadywyrażaliwszczególnościglosatorzyDekretałówGrzegorzaIX.
MiędzyinnymiwłasnykomentarzdoDekretałów(NovellaadDecretalium)napisał
XIV-wiecznyprawnikJanAndrzejowy,dekretalista.Wczasach,wktórychżył,cieszył
sięuznaniem.Byłtoprawnikświecki,miałżonęidzieci.JegocórkanosiłaimięNovella,
podobniejakwspomnianykomentarzprawniczy16.
WglosieJanaAndrzejowegoznajdujemypełnezestawieniewszystkichdotychcza-
sowychpoglądówśredniowiecznejkanonistykinatematumów(paktów)iichskutków
prawnych.GlosęmożemypoznaćdziękidrukowanemuwydaniuDekretałówGrze-
gorzaIXz1510r.17WwydaniutymtekstDekretałówzostałopatrzonyglosąJanaAn-
drzejowego18.
1.GlossaadX,1,35,1,v.Paxservetur:
Pactumnudumanproducatactionem.§Paxservetur.Reformataperpactainitain-
terepiscopos:quicontendebantadinvicemdeiureparochiali.Etitaestarg.quodpacta
legitimacustodiantur.xx.q.i.puelle.infine.etxxii.q.iiii.innocens.xviii.q.ii.elcutheri-
us.Pactaenimlegitimaquodnequedolomalonequeadversuslegesnequequibusfraus
alicuifiatfactasuntservaboaitpretor.ff.depactis.l.iurisgentium.§.aitpretor.Pactum
veroquoddolomaloinitumestnonvalet.in.dererumpermut.cumuniversorum.C.de
exceptioni[bus].etprescriptio.adversus.Itemsialterifitcaptiosum.ff.sitcontrabonos
mores.C.deinutili.stipulatio.exeo.Itemquodobservatumvergitaddispendiumsalutis
eternenontenet.in.eo.pactiones.vbidehoc.Jtemhabeshicarg.quodexnudopacto
15
WedługGracjanaipóźniejszychdekretystówobietnicazłożonawceluniegodziwymnieobowiązuje.
Zob.P.Ourliac,J.DeMalafose,Histoiredudroitprivé,s.163.
16
JohannesAndreae(JanAndrzejowy),ur.ok.1275,zm.1348.Zob.W.Uruszczak,Krakowskikomen-
tarzregułprawazpoczątkuXVIwieku,CPH,t.25:1973,z.2.
17
DecretaliumGregoriiPapeIXcompilatiomultisutilibusetfermenecessariisadiuctisexamussius
castiata,Lugduni:J.Marechal,1510.TekstdigitalizowanynapodstawieegzemplarzazBayerischeStaats-
bibliothekwMonachiumzostałudostępnionywinternecie(8IX2010)przezGoogleBookspodadresem:
http://books.google.pl/books?id=YXE8AAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false
(dostęp:
14XI2011).
18
Por.notatkęwww.egzemplarzuDecretaliumGregoriiPapeIXwbrzmieniu:Divisionesglossarum
exJohannisAndreenovelladeprompta.