Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zrobićzdwupowodów.Popierwsze,nieznamyjeszczewszystkich
podstawowychprawfizyki–istnieje,rozszerzającysięstale,obszar
naszejniewiedzy.Podrugie,nato,abymócchoćbysformułować
poprawnieprawafizyczne,musimywprowadzićnowetrudnepojęcia
ikorzystaćzobszernegoiskomplikowanegoaparatumatematycznego;
innymisłowy,musimywłożyćpewienwysiłekjużwsamozrozumienie
znaczeniasłów,którymibędziemysięposługiwać.Nie,niemożnawten
sposóbnauczyćsięfizyki.Musimytorobićstopniowo,krokpokroku.
Każdykrokwkierunkupoznania,każdyfragmentwyodrębniony
zcałościprzyrodyjesttylkoprzybliżeniemcałkowitejprawdy,czy
raczejcałejznanejnamobecnieprawdy.Właściwiewszystko,co
wiemy,jesttylkoprzybliżeniem,ponieważwiemy,żenieznamyjeszcze
wszystkichpraw.Uczymysięwięcpototylko,bynastępnieoduczać
sięstarychprawalboraczej–byjenieustanniepoprawiać.
Upodstawwszystkichnaukprzyrodniczychleżyzasada,którąmoż-
nanieledwieuważaćzaichdefinicję:sprawdzianemwszelkiejwiedzy
jestdoświadczenie(eksperyment).Doświadczeniejestjedynąmiarą
nprawdy”naukowej.Alecojestźródłemsamejwiedzy?Skądsiębiorą
prawa,któredoświadczeniemapotwierdzić?Doświadczeniepomaga
namjeodkrywać,wtymsensie,żedajewskazówki,naprowadzanasna
właściwądrogę.Alekoniecznajesttakżewyobraźnia,któraopierając
sięnatychwskazówkach,tworzyśmiałeuogólnieniaipotrafiodgadnąć
wspaniałą,przedziwnąajednocześnieprostąregularnośćukrytąwfak-
tach,anastępniezaplanowaćdoświadczeniasprawdzające,czydobrze
odgadliśmy.Tapracawyobraźnijesttaktrudnaiskomplikowana,że
nastąpiłwfizycepodziałpracy:mamyfizykówteoretyków,którzy
wyobrażająsobienoweprawa,odgadująjeiwyprowadzają,alenie
eksperymentują,ifizykówdoświadczalnych,którzyeksperymentują,
wyobrażająsobienoweprawa,wyprowadzająjeiodgadują.
Mówiliśmyjuż,żeprawaprzyrodysąprawamiprzybliżonymi,że
zrazuznajdujemynbłędne”prawa,adopieropóźniejndobre”.Wjaki
jednaksposóbdoświadczeniemożesięnmylić”?Przedewszystkim
przyczynamożebyćbanalna:niezauważonybłądaparatury.Ale
przezwielokrotnepowtarzanieistarannesprawdzaniemożnatakie
błędywyeliminować.Więc,pomijająctęsprawę,jaksiętodzieje,
żedoświadczeniemożedaćzływynik?Jedynąmożliwościąjesttu
nieścisłość.Itaknaprzykładwydajesię,żemasaciałanigdysię
niezmienia:wirującybąkważytyleconieruchomy.Wyprowadzono
stądnprawo”:masajeststała,niezależnaodszybkości.Okazałosię
jednak,żetonprawo”niejestprawdziwe.Stwierdzono,żemasa
zależyodprędkości.Zatemnpoprawne”prawomogłobynaprzykład
brzmieć:jeśliciałoporuszasięzszybkościąmniejsząniż100
km{
s,
masajeststałazdokładnościądojednejmilionowej.Wtakiejczy
podobnejprzybliżonejpostaciprawotoobowiązujenadal.Możnaby
więcuważać,żepraktycznienoweprawoniewprowadziłonicnowego.
Itak,inie.Rzeczywiście,przyszybkościachspotykanychwżyciu
2
1Atomywruchu
