Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pokrewieństwowysokocenionejliteraturyegzystencjalnejifilmu
noirdostrzegłtakżeBartonPalmer.Piszeon,żewspólnajestimponura,
czasamiwręczczarnawizjarelacjimiędzyludzkich.Dostrzegajednocześ-
nie,żeróżnesąwobuprzypadkachkreacjefikcyjnychświatów10.André
GidewysokoceniłKrwaweżniwoHammeta,aAndréMalrauxpowieść
AzylWilliamaFaulknera,scenarzystytakichfilmównoir,jakWielkisen
(TheBigSleep,1946)iMiećiniemieć(ToHaveandHaveNot,1944).Tego
drugiegodostrzegłtakżeJean-PaulSartre,którego,jakpiszeNaremore,
zafascynowaławieloosobowaperspektywanarracyjnaWściekłościiwrza-
sku.Sartre,dającw1946rokuodpowiedźnapytanie,czymjestliteratura
twierdzi,że
współczesneżyciestałosięflnierealne”,stworzonezfllabiryntukorytarzy,drzwi
iklatekschodowych,któredonikądnieprowadzą,niezliczonychznaków,któreopi-
sujątrasy,alenicnieznaczą”.Przypominającstrachnazistowskichtortur,niedawno
jeszczebędącychdoświadczeniemobywatelifrancuskich,byłon[Sartre–K.Ż.]orę-
downikiemliteraturyflekstremalnychsytuacji”,którepowinnybyćopowiadane(ang.
narrate)zwieluperspektyw,bezflwszechwiedzącegoświadka”.Powieść,podkreślał,
musioscylowaćpomiędzyflNewtonowskąmechanikąaogólnąteoriąwzględności”;
powinnabyćzaludnionaprzezflumysły,któresąnawpółświadome,anawpółzmą-
cone,niektórychzbohaterówmożemytraktowaćzwiększąsympatiąniżinnych,ale
żadenznichniepowiniendysponowaćuprzywilejowanympunktemwidzenia11.
Jeszczezanimwroku1946Paryżzachwyciłsięamerykańskimifil-
mami,francuscyintelektualiściodkryliwięcamerykańskichtoughtguys,
prozęChandlera,Hammeta,Woolrichaiinnych.Prozę,którafascynowała
wszczególnościegzystencjalistów.Przytoczonyopismodeluliteraturypo-
stulowanyprzezSartrelawyraźniejestniąinspirowany,przystajejednak
takżedowieluklasycznychfilmównoir.Wydająsięone–dopewnego
stopniaiwramachograniczeńhollywoodzkiegosystemu–próbąrealiza-
cjisformułowanychprzeztegofilozofapostulatów.Wstępnienależałoby
postawićtezę,iżegzystencjalizmstanowiważnedlanoirzapleczeideowo-
-światopoglądowe.Niczresztądziwnego,wszakwielureżyserówfilmu
czarnego(naprzykładRobertSiodmak,FritLang,BillyWilder),często
emigrantówzEuropy,podrodzedoHollywoodzatrzymałosięwParyżu,
gdziezpewnościązapoznalisięzdominującątampowojnie,aleiwyczu-
walnąorazobecnąprzednią,egzystencjalnąmyśląfilozoficzną.
Naekranachkinfrancuskiejstolicyobrazyzzaoceanutriumfowały,
gdypodichprzyjęciebyłjużpołożonygruntliterackiejfascynacji.Pookre-
siewojnynadSekwanąwnaturalnysposóbodrzuconokinoniemieckiego
10R.BartonPalmer,Hollywood!sDarkCinema.TheAmericanFilmNoir,TwaynePub-
lishers,London–MexicoCity–NewDelhi–Singapore–Sydney–Toronto1994,s.10.
11JamesNaremore,MoreThanNight…,s.24.
32
