Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
Obraz„filmoterapii”,jakiwyłaniasięz
Mechanicznejpomarańczy
(1971)Stanleya
Kubricka,filmowejadaptacjiantyutopijnej,futurystycznejpowieściAnthony’ego
Burgessa,jest–delikatniemówiąc–przerażający.Otowidzimygłównegobohatera,
nonszalanckiegomłodzieńcaAlexadeLarge,którypoddawanyjestnowemuprogramowi
rządowemu,mającemuwbardzokrótkimczasieskutecznieresocjalizowaćwięźniów.
Terapia(nazwanaprzezBurgessa„technikąLudovica”),wktórejuczestniczymłodociany
przestępca,macałkowiciewyeliminowaćuniegoskłonnośćdoprzemocy.Eksperyment
poleganapokazywaniuchłopakowiniezwyklebrutalnychscenfilmowych
przedstawiającychmiędzyinnymigwałty,pobiciaimorderstwa.Podłączony
doskomplikowanejaparatury,unieruchomionytak,abyniemógłodwrócićgłowy,
anawet–dziękispecjalnymspinaczomnapowieki–zamknąćoczu,Alexniemawyboru
–musipatrzeć.Jegospojrzeniestajesięmechaniczne,stworzoneipochwyconeprzez
urządzenie,doktóregojestpodpięty.Podawanemuchemicznepreparatywywołują
potwornybóliparaliż,apodsuwaneobrazypowodująodruchobrzydzeniaiwstrętu
dowszelkiegorodzajuprzemocyoraznapełniajągostrachem.
Terapiaawersyjna,którawrzeczywistościprzyjmujekształtkoszmarnegoprania
mózguiznęcaniasięnadAlexem,niewątpliwieodnosiwięcsukces:powoduje–tak,jak
założylijejtwórcy–niezdolnośćdojakichkolwiek,nawetobronnych,aktówprzemocy;
chłopakpodejmująctakiepróby,odrazudostajestrasznychmdłościikonwulsji.
Ubocznymskutkiem„terapiiLudovica”(awsferzesymbolicznej–jejukoronowaniem)
jestwywołanieuchłopakaodruchuwstrętudomuzykiBeethovena,którąkochał.Staje
się„mechaniczny”,„sztuczny”,pozbawionywartościdlaczłowiekanajważniejszych:
wolnościorazmożliwościsamostanowienia.Wyraźniewidać,żejegozachowanienie
jestnaturalne,jedyniepróbujemaskowaćwrodzonąprzemoc.
Wszystkowtymniezwykłymobrazieopowiadającymoczłowiekupozbawionym
wyborujestprzesadzone,przejaskrawione,wyolbrzymione–począwszyodwystroju
wnętrzwszelkichlokali,poprzezubiór,wyglądisposóbzachowaniabohaterów(którzy
mająraczejcharakteralegoryczny,sąuosobieniempewnychidei–sąbardziej
„gatunkami”niżjednostkami,opisanymiczęstozapomocąjednejkarykaturalnie
wyolbrzymionejcechy)ażdokary,któraspotykagłównegobohateraiktóraprzybiera
postaćgroteskowej„terapii”filmem.
KiedypowstałaadaptacjaKubricka,o„prawdziwej”filmoterapiimałoktosłyszał,nie
byłatojeszcze,jakdziś,popularnaformawspieraniaprocesupsychoterapeutycznego.
Opróczsprawozdańlekarzy,którzystosowalifilmywleczeniużołnierzycierpiących
nadepresjęwpierwszychlatachpodrugiejwojnieświatowejiwkilkuinnychopisanych
przypadkach,terapiafilmemniebyłaszerzejznana.Chociażnaturalnienigdynie
przybrałatakiejpostacijakwfilmietwórcy
Lśnienia
–dodzisiajopisanocałyszereg
przypadków,kiedyobrazyfilmowewsposóbwymiernypomogły,gdywszystkieinne
metodyzawodziły–tojednakfilmoterapianiebyłainiejestwolnaodpewnych
ograniczeń,anawetpotencjalnychzagrożeń.
Bardzołatwojestwpaśćwpułapkędokonywaniaostatecznychpodziałów,które
–wydawałobysię–sązbawiennewprocesieporządkowaniaorazoznaczaniaświata:
dobro–zło,prawda–fałsz,lekarstwo–trucizna.Jednakprzeciwstawieniateniewyjaśniają
wszystkiego,conasotacza,bowiemnaturaczłowiekaznajdujeinne,nieszablonowe
