Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pejzażzaoknem.Europejskiewidokówkifilmowe-wprowadzenie
9
nąrolęwkonceptualizowaniuprzestrzenijakopejzażuodgrywaustano-
wienieperspektywycentralnej,skupionejnaspojrzeniu,widzeniu,które
wzachodniejtradycjioznaczamanipulowaniemiejscem,zawłaszczenie
gowzrokiem,cowiążesięzokreślonymparadygmatempoznawczym.
OdXVwiekupejzażcorazwyraźniejstawałsięsprawąwidzeniaprze-
strzeni,ludzkiegospojrzeniananaturę.Pejzażjestzatemsferąwidzenia,
czymśpomyślanym,manifestacjąsiebie.Torelacjamiędzyfragmentem
przestrzeni(ogrodem,ulicą,parkiem,jezioremzokolicznymiroślinami)
akimś,ktogopostrzega,kreującwtensposóbnowąjakość:przestrzeń
kulturową.
Filmowypejzażcorazczęściejzbliżasiędopejzażumalarskiego-
przynajmniejwtymsensie,żeprawieobywasiębezpostaci.Czasemsą
oneledwomarkowane,celowoniemalniewidoczne;czasemzaśwogóle
ichniema,awcześniejmogąjedyniedaćznaćosobie,swejobecności
wjakiejśprzestrzeni.Jednakżeto,żewscenieczyujęciufilmowymnie
zostałpokazanybohater,nieoznaczajeszcze,żeprzestrzeńjestnatural-
na/neutralna.Zawszebowiemistniejektoś,ktojąwidziipokazuje.Czło-
wiekzakamerąsprawia,żeto,cooglądamy,nabieracharakterupejzażu
icielesnościwidzenia.Niczymmalarz,który-jakpowiadałPaulValéry
-dziękiswemuciałuprzemieniaświatwmalarstwo,filmowiecprzemie-
niaotoczeniewfilm.Dziejesiętodziękiciałubędącemunsplotemwidze-
niairuchu”3.Ciałoaktora,reżysera,operatoraodgrywakluczowąrolę
wnadawaniuprzestrzenifunkcjipejzażu.Splotwidzenia,przestrzeniiru-
chuwprzypadkufilmuzdajesięuzasadnionymfenomenologiąpercepcji
wyborempostrzeganiaświata,ponieważnwszystkiemojeprzemieszcze-
niazzasadyfigurująwjakimśzakątkumojegopejzażu,sąnanoszonena
mapęwidzialnego”4.
Wartowtymkontekściepamiętaćorozróżnieniumiędzykrajobra-
zemestetycznymiantropologicznym,widokjakotłoludzkichdziałań
iokolicęjakoprzestrzeńdziałańocharakterzesymbolicznymikulturo-
wym.Takiepodejście,jakdowodziBeataFrydryczak,wyraźniepodkreśla
procesualnąnaturękrajobrazu5,azarazemdoskonalewpisujesięwreflek-
sjęopejzażufilmowym.Krajobraz,nacowskazujeHenriLefebvre,od-
3M.Merleau-Ponty:Okoiumysł.Szkiceomalarstwie.Przeł.S.Cichowicz.
Gdańsk1996,s.20.
4Tamże,s.21.
5Zob.B.Frydryczak:Więcejniżobraz:procesualnanaturakrajobrazu.W:Wię-
cejniżobraz.Red.E.Wilk,A.Nacher,M.Zdrodowska,E.Twardoch,M.Gulik.
Gdańsk2015,s.177-190.
