Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Corpusdelicti.Historiamyślifilmowej
31
DotakichwnioskówdoszedłwkońcuiSiergiejEisenstein,wieńczą-
cysymbolicznieokreswczesnych,nieusystematyzowanychteoriifilmu.
Jegonajważniejszetekstyokreacyjnejmocymontażu,którydefiniował
przezzderzenieikonflikt,odzwierciedlałyewolucjęideioddziaływania
filmunawidza.JakwspominałJonathanCrary,EisensteinstarałsięBza
wszelkącenępogodzićracjonalnąjasnośćformalnąztechnikamistymu-
lacjireakcjiemocjonalnych”,przypisującwrażeniomzmysłowymBdyna-
mogenny”wpływ31.JużwMontażuatrakcji(1924)opisałwywoływanie
Bwstrząsuemocjonalnegouwidza”32.Odrzucałiluzyjność,realizmpsy-
chologicznyiBstatyczne»odbicie«jakiegośzjawiska”33,dostrzegającza
toucieleśnionąrelacjęwidzazfilmem.WFilmieczwartegowymiaru
(1929)przedstawianietylkosomatyczną,alewręczmultisensoryczną
perspektywę,cozostajewzmocnioneprzezświadomąerotyzacjęjęzyka
opisu.Teksttenjestświadectwemrefleksjinadwyrazwspółczesnej,an-
tycypującejteorięzmysłów:
postrzeganiejestrównieżmyśleniem,każderozumowanie-intuicją,każdaobserwacja-
odkryciem”(tamże,s.15),podkreśladynamikępercepcji,oscylującąmiędzyinterpretacją
adoznaniem,przedmiotemaobserwującympodmiotem.WmyśliArnheimawidaćtakże
wpływfilozofiiMaurice)aMerleau-Ponty)ego,naprzykładgdypisze:BPokrótce-zarówno
jakdaneanatomiczneniewystarczajądoopisużywegoorganizmu,takistotydoznania
wzrokowegoniedasięzamknąćwwymiernychkategoriachwielkościiodległości,kąta
idługościfalikoloru.Statycznepomiaryokreślająjedynie»bodziec«,czylito,coprzesyła
okuświatfizyczny.Ależyciepostrzeżenia-jegoekspresjaiznaczenie-powstająwyłącz-
niezdziałaniasiłpostrzeżeniowych.Każdalinianarysowananakawałkupapieru,naj-
prostszaformawymodelowanawglinieprzypominakamieńwrzuconydostawu.Burzy
onspokój,mobilizujeprzestrzeń.Widzeniejestpostrzeganiemakcji”(tamże,s.27).To
ekspresyjne,doświadczeniowerozumieniepercepcjiwzrokowejzależnejestodkulturowo
zdeterminowanegosensoriumodbiorcy(zob.tamże,s.150),awopisiefilmówiinnych
widowiskdostrzecmożnapewienzmysłowynadmiarzwiązanyzobserwowaniemruchu
-teoretykpiszewtedyonapięciukierunkowym(s.440)czydoznawaniuwidzianychsił
(s.436),anawetopobudzeniu,którezbliżagomocnonietyledoneuropsychologicznej,
iledoafektywnejperspektywy:BPobudzenienigdyniezastygawukładstatyczny.Dopóki
światłodziałanamózgoweośrodkiwidzenia,dopótywalkatrwa,astosunkowastabilność
rezultatujestjedynierównowagąsprzecznychsił.Czysąpodstawy,abyprzyjąć,żewdo-
znaniuwzrokowymodbijasięjedyniewynikstarć?Dlaczegosamagrasiłfizjologicznych
niemiałabyrównieżznajdowaćodpowiednikawpercepcji?”(tamże,s.463).
31J.Crary,Zawieszeniapercepcji.Uwaga,spektaklikulturanowoczesna,przeł.Ł.Za-
remba,I.Kurz,WydawnictwaUniwersytetuWarszawskiego,Warszawa2009,s.219.
32S.Eisenstein,Montażatrakcji,przeł.M.Kumorek,[w:]tegoż,Wybórpism,Wydaw-
nictwaArtystyczneiFilmowe,Warszawa1959,s.292.
33Tamże,s.293.
