Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.4.Strukturaimocwyjaśniającawiedzynaukowej
81
(grupującjewzbiorywiedzy:potocznejinaukowej,jawnejiukrytej,abstrakcyjnejiuty-
litarnejitd.).Wporównaniuznaukamiprzyrodniczymiwnaukachekonomicznych
mniejszesąmożliwościwykrywaniaiformułowaniaprawnaukowych(zpowoduma-
łejliczbyprocesówekonomicznychmającychściślecyklicznyregularnycharakter),
znaczniewiększyzakresmapoznanie,któregowynikisągromadzonewformieopisów
zjawisk,teoriinaukowychihipotez.Uważasię,żewekonomiiczęściejniżwinnych
naukachspołecznychproponujesięrzekomeprawanaukowe,którewrzeczywistości
opisująjedynielogicznerelacjemiędzypojęciami.Prawatemogąbyćprawdziwezdefi-
nicji,aleskoronieopisująświataempirycznego,niesąprawaminaukowymi.Zarazem
prawaspołeczne,zawierającetwierdzenia,żeopisująprawidłowościempiryczne,nie-
zmiennieokazująsięnieprecyzyjne,niesąuniwersalne,mająlicznewyjątkiczasowe
iprzestrzenne(przykłademjestekonomiczneprawopopytuopisującerelacjęmiędzy
ilościąsprzedażyiceną:czasamiwzrostcenydobrazwiększarównieżpopytnatodo-
bro,jeślimaonowyższąjakość).Wwieluprzypadkachproponowaneprawaspołeczne
(takżeekonomiczne)sąfałszywedlatego,żeopierająsięnanierealistycznymzałożeniu
pełnejracjonalnościczłowiekarozumianejjakodążeniedokorzyściekonomicznej104.
Istotne,trafneiprawdziwetwierdzeniaekonomiczneformułujesięzwiększym
trudemniżtwierdzenianaukformalnychiprzyrodniczych.Wynikatozwiększej
zmiennościiwiększegozróżnicowaniazjawiskekonomiczno-społecznychniżzja-
wisknaturalnychorazzograniczonychmożliwościweryfikacjiempirycznejprawid-
łowościekonomicznychzapomocądoświadczeńieksperymentówlaboratoryjnych.
Wsferzeludzkiejdziałalnościgospodarczejtrudnowskazaćchociażjednozjawisko
możliwedoopisaniawformieogólnegościsłegoprawanaukowegoczyaksjomatu
formalnego.Wszystkietwierdzeniaekonomiczneformułujesięnapodstawiema-
sowychwieloletnichobserwacjiipraktycznienielicznesąprzypadki,kiedymożna
dokonaćwyczerpującychobserwacjicałegozbiorumasowychfaktów.Popularnywna-
ukachprzyrodniczychmodelrozumowaniaND(nomologiczno-dedukcyjnego)105ma
wnaukachekonomicznychograniczonepolezastosowania,gdyżcharakterzjawisk
ekonomicznychniepozwalaapriorycznieformułowaćprawoczywistychiniepodwa-
żalnychaksjomatów,zktórychmożnadedukowaćistotnewnioski.Wrozumowaniu
ekonomicznymformułujesięwięctwierdzeniamającecharakterprzybliżonychpraw
naukowychiotwartychteoriibadawczych.Nieoznaczatodegradacjitwierdzeńeko-
nomicznychwstosunkudotwierdzeńprawprzyrodniczych,ponieważwielepraw
przyrodniczychzaspokajajedynieciekawośćludzką(takicharaktermanp.wiedza
otym,jakprzejawiasięprawopowszechnejgrawitacjiczyprawadynamiki),podczas
gdynawetprzybliżoneprawaiteorieekonomicznemająogromneznaczenieaplika-
cyjneiwpływająnawieleaspektówżycialudzkiego.
104
W.A.Gorton,ThePhilosophyofSocialScience,w:InternetEncyclopediaofPhilosophy,
http://www.iep.utm.edu/soc-sci/(dostęp:5.06.2021).
105
ModelrozumowaniaNDtoformalizacjaogólnegoschematunaukowegownioskowania
zaproponowanaprzezCarlaHemplaiPaulaOppenheimaw1948r.
