Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WYKŁADI
ikrytykowaniebezdokonaniagruntownejiwszechstronnejanalizy.Tak
postępowaławielokrotnieoświeceniowawiększośćweFrancji,natomiast
winnychkrajachbyłoztymróżnie,aweWłoszechiwPolsceci,
którzybezceremonialniekrytykowalitradycyjneautorytetybyliwmniej-
szości.
Trzecimzgeneralnychmotywówoświeceniowejfilozofiijestmotyw
doskonaleniasięludzkościorazideapostępu,któretorująsobiedrogę
poprzezdzieje.Możnatutajprzywołaćna„świadka”Woltera,jegobowiem
WiekLudwikaXIVstanowipunktwyjściadoówczesnychdyskusjinaten
temat.Niejesttodziełojednoznacznieoptymistyczne.Zprzedstawionej
wnimbowiemwizjidziejówwynika,żesąone„nagromadzeniemzbrodni,
szaleństwainieszczęść,wśródktórychdostrzegamyjedyniepewnecnoty,
pewneszczęśliweokresy,podobniejakwśródpustkowiaspotykasię
rozrzuconetuiówdzieosady”.Owe„osady”zamieszkiwanesąprzez
istotyrozumneicnotliwe,tj.takie,uktórychprawdaidziewparze
zprawościąiobieprowadząjedocorazwiększegoszczęścia.Początkowo
osadytesąnieliczneiotaczająje„oceany”ciemnoty,przesądówizabo-
bonów.Wmiaręupływuczasujestichjednakcorazwięcej,ażwkońcuto
onemajądecydującywpływnalosyludzkości.Zmłodszegopokolenia
oświeceniowychfilozofówjedniposzlidalejwswoimoptymizmie
(przykłademjestA.N.Condorcet),natomiastinni(tacynp.jakJ.G.
Herder)znaczniestonowaliswój„dziejowy”optymizm.
Czwartymztychpodstawowychmotywówjestmotywpowrotudo
naturyorazideaNatury(pisanejniejednokrotniedużąliterą),którama
wprzekonaniuoświeceniowychfilozofówmatczyneoblicze;stądna
kartachniejednegozichdziełpojawiałasięjakoMatka-Natura.Waspekcie
krytycznymoznaczałoto„odwrót”odukształtowanejprzezwiekikultury
(czytrzebadopowiadaćprzezkogoukształtowanej),natomiastwapo-
logetycznympochwałęnaturalnychzdolnościipotrzebczłowiekaoraztego
wszystkiego,zczegoczerpieonswojeżyciowesiły.Licznezarzuty
formułowanepodadresemzastanejkulturymożnasprowadzićdojednego
zasadniczego–byłaonanienaturalna.Oznaczałotom.in.,żepodtrzymuje
istnienieróżnychurojonychbytów,odrywaczłowiekaodczłowiekaorazod
jegonaturalnegośrodowiska,niepozwalamutakżyć,jakżyćmoże
ipowinienitd.Wtejsytuacjibycienaturalnymmogłooznaczaćtylkojedno
–bycieiżyciewzgodziezsamymsobą,zinnymiludźmiorazzprzyrodą.
Naelementarnym(aletylkoelementarnym)poziomiezgodnościtełączył
wsobiewizerunek„dobregodzikusa”.Mimożeów„dzikus”często
pojawiasięnakartachoświeceniowychdzieł,niejest„skończonym
11
