Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EpokaOświecenia-wprowadzenie
ideałem”dlaludzitamtejepoki;przeciwnie–wielokrotniebowiemnie
okazujesięanizbytmądry,anizbytsprawiedliwy,aninawetzbytdbały
olosswójiswoichnajbliższych.WKuzynkumistrzaRameauDiderot
zaryzykowałnawettwierdzenie,że„gdybymałegodzikusapozostawić
samemusobie,gdybyzachowałcałąswąniedołężnośćumysłuizjedno-
czyłrozumdzieckawkołysceznamiętnościątrzydziestoletniego
mężczyzny,toukręciłbykarkswemuojcuizgwałciłswąmatkę”.Na
czymzatemmapolegaćjego„dobroć”?Odpowiedźmożebyćtylkojedna–
natym,żejestdobrymmateriałemdlaedukacyjnychzabiegów
oświeconychwychowawców.Rzeczjasna,pojawilisięwówczastacy
teoretycywychowania,którzydosyćdokładniewskazalijaktezabiegi
mogąipowinnywyglądać;wwykładachtychprzywołujejedynieprzy-
kładJ.J.RousseauijegoEmila,aleprzecieżedukacyjnychdziełbyło
znaczniewięcej.
Tylkotyle,czyażtylegeneralnychmotywówioświeceniowychidei?
Rzeczoczywiściedodyskusji.Bezdyskusyjnyzdajesięjednakfakt,żebyły
onerozwijanewówczaswtyluróżnychkierunkachinadawanoimniejedno-
krotnietakispecyficznykoloryt,żeczasamitrudnobyłosięzorientować,iżsą
towgruncierzeczytesamemotywyiideelubprzynajmniejwyrastająztego
samego„pnia”.Posłużęsiętylkojednymprzykładem–oczywiścieWoltera,
niewyczerpanej„kopalni”ilustracjidlażyciaumysłowegotamtejepoki.Spod
jegopiórawyszłym.in.dwadopełniającesięwiersze–pierwszyznichpt.
Światowiec(1736)jestapologiączłowieka,który„przekuwa”owemotywy
iideenapraktykęswojegocodziennegożycia,copozwalamum.in.
swobodniesięporuszaćzarównopoeuropejskichsalonach,jakipoulicach
iuliczkachwielkichmiast–takichjakParyżczyLondyn.Drugiztych
utworówWolterzatytułował:ObronaŚwiatowca(1737),alebardziejdo
niegopasujetytuł:Antyświatowcy,bowiemjego„bohaterami”jestpara
dzikusów,mających„długiepaznokcie,niecobrudneiczarne,cerę
ogorzałą,naskórekstwardniały”i–coniemniejgorszące–„wbrudzie
uprawiającychswojąmiłość”,która„niejestmiłością,lecztylkowstydliwą
potrzebą”.Kimonisą?Tomabyć,anawet–wzałożeniuautoratego
wiersza–musibyćAdamiEwa.Czyżniemawtymiobronyoświeconego
rozumu,ipochwałyjegowyzwalaniasięzreligijnychprzesądów,iapologii
ludzkości,któranajgorszelatamajużzasobą,iwkońcupewnych
wątpliwościwobeczbytdosłownegotraktowaniahasłapowrotudonatury.
Trzebajednakwyraźniepowiedziećjużnasamympoczątku,żeztakimi
filozofamijakWolterzawszebyłyisąjakieśkłopotyinterpretacyjne(inie
12
tylkozresztąinterpretacyjne).
