Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EpokaOświecenia-wprowadzenie
obłudnie,abywkońcunieuznaćżadnejznich”)iosadzonynaponadtrzy
miesiącewtwierdzyVincennes.Dopieropojegowyjściuzwięzienia
ruszyłypraceredakcyjne.JużnaichwstępieDiderotzgłosiłzastrzeżenia
dopomysłupowieleniawwersjifrancuskojęzycznejdziełaChambersa–
wprzygotowanymprzezniegoProspekcieEncyklopediimowajestotym,iż
powinnaonazawierać„ogólnyobrazwysiłkówrozumuludzkiego
uwszystkichnarodówiwewszystkichstuleciach”,orazprzedstawiać
„drzewogenealogicznewszystkichnaukisztuk,którebyukazałopocho-
dzeniewszystkichgałęzinaszejwiedzy,ichzwiązkiwzajemneorazzwiązki
wspólnezpniem”.Całośćopracowaniamiałasięzamknąćwdziesięciu
tomach.Jużopublikowaniew1750r.tegoProspektu(zmyśląozachęceniu
dowspółpracyoświeconychfilozofówiuczonych)wywołałozaniepokojenie
wśrodowiskachkościelnych,aukazaniesiępierwszegotomuencyklopedii
(1751)falękrytykizarównosamegodzieła(wjednymzpaszkwilinazwa-
nezostałoono„szczęściemnieuków”),jakijegoautorówiredak-
torów(oDiderocienapisanowówczasm.in.,żejestto„dobrypisarz,alezły
synKościoła”).
Dwiepierwszeczęściwstępudotegotomunapisałd,Alembert,
natomiasttrzeciawyszłaspodpióraDiderota.Tenostatnibyłrównież
autoremdołączonejdoniegotablicyzatytułowanej:Obrazsystemuwiedzy
ludzkiej(wzorowanabyłanatablicachF.Bacona)orazkomentarzadoniej,
noszącegotytuł:Wykładszczegółowywiedzyludzkiej.Ztegowstępuoraz
zjegouzupełnieńjasnowynika,żecaławiedzapochodziwyłącznie
zludzkichzdolnościpoznawczych(zmysłówiumysłu)orazniepowinna
pozaniewychodzićiniematutajnicdopowiedzeniaaniBóg,anitym
bardziejjegoziemscysłudzy.Cowięcej,światniewielebystraciłnaswojej
atrakcyjności,gdybyzabrakłopierwszegoidrugich;natomiast„jeśliby
usunąćzpowierzchniziemiczłowieka,istotęmyślącąikontemplującą,
patetyczneiwzniosłewidowiskonaturystajesięjużtylkosmutnąiniemą
sceną:wszechświatmilknie,ogarniagociszainuda.Wszystkoprzemienia
sięwrozległąpustynię,gdziezjawiska,przeznikogonieobserwowane,
przebiegająwsposóbniezrozumiałyigłuchy”.Tomdrugiencyklopedii
(ukazałsięwstyczniu1752r.)jedynierozwijałidostarczałuzasadnieńdla
generalnychtezsformułowanychwartykulewstępnym.Efektbyłtaki,że
KrólewskaRadaStanu–wimieniuJegoKrólewskiejMości–nakazała
konfiskatęobutomówuznając,iżwyłożonownich„wieletwierdzeń
zmierzającychdoobaleniaautorytetukrólewskiego,doumocnieniaducha
niezależnościiniepokojuorazdougruntowania–zapomocąciemnych,
14
dwuznacznychsformułowań–błędów,zepsuciaobyczajówiniewiary”.Nie
