Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EpokaOświecenia-wprowadzenie
pisałautortegohasłaDiderot:„istotaczująca,samowiedna,myśląca,która
poruszasięswobodniepopowierzchniziemi,którazdajesiębyćnaczele
wszystkichinnychzwierzątinadnimipanować,którażyjewspołe-
czeństwie,którastworzyłasobienaukiisztuki,któranawłaściwysobie
sposóbjestdobraizła,którastworzyłasobiewładców,którastworzyła
sobieprawaitd.”.Ówczłowiekjest,anawetpowinienbyćeklektykiem,to
znaczy,zgodniezetymologiątegookreślenia,musiwybieraćidobierać
sobieto,cojestmuniezbędnedowmiaręrozumnegoiszczęśliwegożycia.
Jaksięokazuje,dotegoniejestmupotrzebnynietylkoKościół,aletakże
koronowanegłowy–potrzebnajestnatomiastśmiałośćmyśleniaiodwaga
wprzekraczaniugranic,którychprzednimniktnieprzekroczył;stąd
whaśleEklektykDiderotnapisał,żejestto„filozof,którydepczącprze-
sądy,tradycje,dawność,powszechnązgodę,autorytet,słowemwszystko
coujarzmiaumysłytłumu,maodwagęsamodzielniemyśleć,sięgaćdo
ogólnychzasadnajbardziejjasnych,badaćjeipoddawaćdyskusji,opierać
sięwewszystkimwyłącznienaświadectwiewłasnegodoświadczenia
irozumuizewszystkichfilozofii,którebezlitośnieibezstronnie
przeanalizował,tworzyćsobienawłasnyużytekprywatnąfilozofię”.
Rzeczjasna,teipodobneimhasłabyłyodczytywaneprzezówczesnego
czytelnikajakomanifestacjebądźantyreligijności,bądźareligijności,
awkażdymraziejakokrytykachrześcijaństwaitychwszystkich,którzy
byliznimzwiązani.Trzebajednakwyraźniepowiedzieć,żewspółautorzy
tegodzieławzdecydowanejwiększościateistaminiebyli.Bylionideistami,
aoznaczatomniejwięcejtyle,żeprzyjmowaliistnienieNajwyższejIstoty,
nazywającjąBogiem-Zegarmistrzem,Bogiem-Architektem,Bogiem-
-Geometrąitp.,aleIstotatawniczymnieprzypominaBoga,któregoczcili
chrześcijanie.Przedewszystkimnieingerujeonawbiegzdarzeńświata,
któryniegdyśpowołaładoistnieniaiskonstruowaławsposóbnajdoskonal-
szyzmożliwych;gdybymusiałapotymakciekreacjonizmujeszcze
poprawiaćjegofunkcjonowanie,todawałabyświadectwojakiemuśswojemu
partactwu.Nieulegaprzytymwątpliwości,żeówcześnideiściniechcielilub
poprostuniepotrafilipodaćzbytwieluszczegółównatematowej
NajwyższejIstoty.
NietylkoEncyklopediastanowiławizytówkątamtejepoki,alerównież–
oczymdzisiajjużniewielupamięta–historianaturalna.Dlaosóbnie
będącychanifilozofami,aniuczonymibyłatonietylejakaśkonkretna
nauka,cosztukapokazaniawhistorycznejretrospektywiebogactw
przyrodyorazwykazaniaprzeztych,którzyalboowebogactwazbierali
16
albotylkojeprezentowalitzw.„ciekawskim”,żeinteresująsiętym,czym
