Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
WŁADYSŁAWZUZIAK
sumienia,powołującsięnaprawonaturalne.Większośćwspółczesnychliberałów,
podobniejak-programowo-JohnRawls,unikajednakżezałożeńdotyczącychnie-
redukowalnościnaturyludzkiej.
Pozbawionaodniesieniadonaturyjednostkaliberalnawyposażonajestwpewne
cechyidobra,alesąoneprzypadkowe,zewnętrzne,wymienne,możnajemodyfiko-
wać,zmieniaćnainne,nzawieszać”
,jaktwierdziRawls.Cechyjednostkinieskładają
sięnajakieśJa,zktórymsięmożnautożsamić.Jajestczystąwolnością.Całaresztato
możliwości,pomiędzyktórymimożnadokonywaćdowolnychwyborów.nLiberalne
indywiduumjestprzedewszystkimosobąaktywną,znajdującąsatysfakcjęwposzu-
kiwaniachidążeniach,któreskładająsięnato,copojmujemyjakoaktywność”8.
Należytupodkreślić,żeczłowiekstajetymbardziejwolny,imbardziejwyrzeka
siędóbriosądów,imbardziejwyrzekasięzależnościodreligii,narodu,grupy.
Absolutyzowaniewyboruniesiezsobąswoistekonsekwencje.Dekretując,że
człowiekmożewybieraćwszystkieswojecechy,liberałowieodmawiająmuprawado
jakiegokolwiekwcześniejszegokonkretnegowyposażenia.Wprojekcieliberalnym
dobreurządzeniespołeczeństwapojmujemyjakoukładkooperacjisłużącywzajemnym
korzyściom,regulowanyprzezzasady,jakiezostałybywybranewniepreferującejnikogo
sytuacjiwyjściowej,wdrugiejzaś-jakoefektywneadministrowaniezasobamispołeczny-
mi,mającenacelumaksymalnezaspokojeniesystemupragnieńskonstruowanegoprzez
bezstronnegoobserwatorazwieluindywidualnychsystemówcelów,przyjętychjakodane9.
AbstrahującodkontrowersjizwiązanychzkoncepcjąRawlsa,wartozwrócić
wtymfragmencieuwagęnasprowadzenieczłonkówspołeczeństwadozasobów
społecznych,którychzachowaniamiałybyregulowaćużytecznościowereguły.Wta-
kimmodeluspołecznymniemamiejscanawspólnotę,którarealizowałabyjakieś
dobrowspólne.Społeczeństwostajesięzbioremniepowiązanych,kierującychsię
własnymicelamiatomów,aroląrządujeststworzenienkodeksudrogowego”
,który
umożliwiałbyichbezkolizyjneporuszaniesięwtakimspołeczeństwie.
Dostrzegamy,żeliberalizmzakładapewienelitaryzm:nDlaliberałazasadniczym
celemjestekspansjaindywidualnejosobowości,nawetjeżelirozwójosobowościbo-
gatszejizdolniejszejbędzieodbywaćsięzeszkodądlaosobowościbiednejimniej
zdolnej”10.Tylkowybitnejednostkioukształtowanymcharakterzeisprecyzowanej
hierarchiiwartości(wykształconejnapodstawieinnegoniżliberalnyprojektuetycz-
nego)mogąkorzystaćwpełnizdanychprzezliberalnespołeczeństwomożliwości
rozwoju.Każdainnajednostka,uznającawpełnizałożenialiberalizmu,posiadając
wolność,azarazemzagwarantowaneprawokorzystaniazniej,niemusisięrozwi-
jać,anawetniebardzowie,dlaczegoijakmiałabytorobić,skorokażdywybórjest
równoprawny.Paradoksalniewięcwolnyczłowiekniemusiwybierać.Pytaniezatem,
pocobymiałtorobić,pocomuprawowyboru?Jestsamowystarczalny,aleteżjest
8D.Gauthier,Liberalneindywiduum,w:Komunitarianie.Wybórtekstów,tłum.P
.Rymarczyk,
T.Szubka,red.P
.Śpiewak,Warszawa2004,s.118.
9J.Rawls,Teoriasprawiedliwości,tłum.M.Panufnik,J.Pasek,A.Romaniuk,Warszawa1994,s.51.
10N.Bobbio,Liberalizmidemokracja,tłum.P
.Bravo,Kraków1998,s.25.
