Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
15
V
.Pierwszywkolejnościtekstdotyczyżyciaidziełapolskiegorenesansowego
arystotelika,SebastianaPetrycegozPilzna,októrymWiktorWąsiknapisał,żejest
„najznakomitszympolskimarystotelikiem-popularyzatoremijednymznajwybit-
niejszychwEuropie”8.W.Wąsikuważaów„arystotelizmpopularny”,przejawiający
sięprzekładami„łacińskiegoArystotelesa”najęzykinowożytne,zanajciekawszą
odmianęarystotelizmurenesansowego9.
Refleksjenatematrelacjifilozofiioraznarodowychpartykularyzmówniemo-
głypominąćepokipolskiegoromantyzmu.InicjowałjąwPolsceorazwalczyłoro-
mantyzmwsztuceświetnyliteracko,przedwcześniezmarłyMaurycyMochnacki
(wchwiliśmiercimiał31lat),któregolosystałysięsymptomatycznedlabardzo
wielumłodychPolaków,nietylkotychżyjącychwwiekuXIX.Jemuzostałpoświę-
conytekstpt.MaurycegoMochnackiegoestetykaromantyzmu.EwaStarzyńska-
Kościuszkowjednymzważniejszychspośródzamieszczonychtutajartykułów,ze
względunajegosyntetyzującycharakter,dokonałanastępującegospostrzeżenia:
Wśródpolskichtwórcówromantycznychprzekonanie,żefilozofiamożebyćnarodowa,
gdyżwkażdymtworzeludzkiegoduchaodbijasięnarodowycharakterbyłopowszechne.
Czołowiprzedstawicielepolskiej„filozofiinarodowej”latczterdziestychXIXwiekuróżnili
sięjednakzarównosposobeminterpretacji„zasadynarodowej”(„duchanarodu”),jakteż
koniecznościąeksponowanianarodowegocharakterufilozofii.Wprawdziewszyscyuwa-
żali,żefilozofiajest(możebyć)narodowa,aleniewszyscyuważalizasłuszne,abytęcechę
szczególniepodkreślać.A.Cieszkowskitwierdził,żefilozofiajestnarodowa,bonarodo-
wośćmawpływnatreśćnaszychmyśli.Tejcechyfilozofii(narodowości)nietrzebajednak
specjalniewyróżniać.Jejeksponowaniemożebowiemspowodować,żezgubimyzpola
widzeniajejuniwersalnycharakter,aprawdziwafilozofiamusipozostaćuniwersalna10.
To,jakiejnarodowościjestfilozof,awięc-wjakiejkulturzesięwychował-
znajdzieodbiciewsposobie,wjakibędzieuprawiałuniwersalitycznąrefleksję.
Częstodopierosyntetycznespojrzenienaepokęwykażetęspecyfikę.Innymza-
gadnieniemjestpytanieosensistnieniaorazcharakterzarównopaństwa,jak
inarodu.Czymożeistniećirozwijaćsięnaród,któryniemawłasnegopaństwa?
Czymogąistniećirozwijaćsięwspólnotymiędzynarodowewstrukturzejednego
8W.Wąsik,Historiafilozofiipolskiej,Warszwa1959,t.I,s.153.
9Tamże,s.152.
10E.Starzyńska-Kościuszko,Dwaprojektypolskiej„filozofiinarodowej”:BronisławFer-
dynandTrentowskiiKarolLibelt.AutorkapowołujesiętutajnatekstA.Cieszkowskiego,
pt.Rzeczofilozofiijońskiej,[w:]tegoż,Prolegomenadohistoriozofii,Warszawa1972,s.256.
