Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.6.WZROSTWYDATKÓWPUBLICZNYCH–PRAWOWAGNERA
Steina,wedługktóregodziałalnośćpaństwanietylkoprzyczyniasiędoodtworzenia
funduszypublicznych,lecztakżeprowadzidopowstanianadwyżki,którapowracając
dogospodarki,powodujeakumulacjęnowychkapitałów33.
Koniecznośćszerszejingerencjipaństwawmechanizmrynkowysformułowałnad
wyrazjasnowybitnyprzedstawicielnaukifinansówpublicznych,niemieckiekonomista
AdolfWagner,wczterotomowymdzielepoświęconymnaucefinansów34.
ZanimprzejdędoomówieniapoglądówWagnera,chcęzwrócićuwagęnafakt,że
zwolennicyinterwencjonizmupaństwawgospodarcepojawilisięnietylkowNiem-
czech.Początkowo,wXIXw.,postulatyingerencjipaństwaograniczająsięjedyniedo
sferypodziałudochodunarodowego.Mechanizmrynkowytworzybowiemwarunki
dowynagradzaniaczynnikówprodukcji,tj.ziemi,pracy,kapitału,atakżegwarantuje
maksymalizacjędochoduspołecznego,aleniejestwstaniezaspokajaćrosnącychpo-
trzebspołecznych.Tewzględyspołeczneprzemawiajązainterwencjąpaństwawsferę
dochodówbezwypaczaniarynkowychzasadichtworzenia.Koncepcjatanazywasię
socjalizmemreformistycznym
35
.Wrazzupływemczasuteoretycznepodstawyinter-
wencjipaństwawsferęprodukcjistworzyli:wybitnyekonomistaszwedzkiK.J.G.Wick-
sell(1851–1926),autorteoriirozwojugospodarczego,orazJ.M.Keynes(1883–1946),
któryjąrozwinął.
WracającdokoncepcjiWagnera,trzebapodkreślić,żegłównatezajegopracy
sprowadzasiędotwierdzenia,opartegonahistorycznejanalizieobserwacji,żewraz
zrozwojemspołecznymwładzepubliczne(azwłaszczapaństwo)zgłaszająpopytna
corazwiększedochody,stanowiąceskutekrosnącychwydatków.Sytuacjatakawyni-
kazfaktu,iżpotrzebypublicznerosnąszybciejniżpotrzebyindywidualne.Wynikato
takżestąd,żemechanizmrynkowyniejestwstanieskuteczniezaspokajaćwszystkich
potrzebludzkich.Wzrostpotrzebzbiorowychma–zdaniemWagnera–charakter
intensywnyiekstensywny.Intensywnywzrostpotrzebzbiorowychwynikazrozwoju
cywilizacyjnego,naskutekczegopaństwomusiwcorazszerszymzakresiewykonywać
realizowanewprzyszłościzadaniawobecspołeczeństwa.Zkoleiwzrostekstensywny
jestrezultatempresjispołeczeństwanapodejmowanieprzezpaństwonowychfunkcji
iobowiązkówwobeczbiorowości.
Prawowzrastającychwydatkówpublicznych,zwaneprawemWagnera,odegrało
istotnąrolęzarównowteoriifinansów,jakiwdoktrynierealizowanejprzezrządy
krajówzachodnich.Prawotobyłouzasadnieniemkoncepcjipaństwadobrobytu(wel-
farestate),wktórymrealizowanonaszerokąskalęwydatkisocjalne,wtymwydatki
naubezpieczeniaspołeczne.TeoriafinansówpublicznychWagneraprzyczyniłasię
zapewnedorozwojuubezpieczeńspołecznych(zdrowotnychiemerytalnych),wktó-
rychpaństwoodegrałokreatywnąrolę.TeoriaWagneraniewątpliwiemiaławpływ
33Por.Z.Fedorowicz,opocito,s.172.
34A.Wagner,Finanzwissenschaft,Leipzig1877(t.1),1880(t.2),1886(t.3),1889(t.4).
35Por.R.Domaszewicz,opocito,s.164–165.
63
