Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
MichałBohun
nazywasiękulturą,jawisięniczymegzotycznykwiat,zabawkawrękachuprzywi-
lejowanych,manifestacjaichstatusu.DLudziomzahukanym”obcywydajesięcały
świat–oniwszakżyjąnamarginesie,sąofiaramialienacjiudatnienazywanejprzez
DostojewskiegoDodosobnieniem”–bonietylkoseparująsięodinnych,aleteżtracą
własnąosobowość.Cóżpokulturze,kiedyzagrożonejestczłowieczeństwoifizycz-
nepodstawyegzystencji?
ZakończęjeszczejednymcytatemzzapomnianegoobecnieDobrolubowa,który
przecieżczasamiwypowiadałmyśliidzisiajinspirujące.Tymbardziejżejegointui-
cjewydająsięciekaweijednocześniesąuzasadnieniemdlapodjętegoprzezemnie
tematu:
UtworypanaDostojewskiegoposiadająpewnącechęogólną,mniejlubwięcejwidocznąwe
wszystkim,conapisał:jesttoubolewanienadczłowiekiem,którynieczujesięnasiłachalbo
wkońcunawetnieczujesięwprawiebyćczłowiekiemprawdziwym,pełnym,samodzielnym,
samoistnym.DKażdypowinienbyćczłowiekiemiodnosićsiędoinnychpoludzku”–oto
ideał(...).Tymczasemzaświdzi,wchodzącwżycieirozglądającsiędokołasiebie,żewysiłki
człowieka,abyzachowaćswojąosobowość,pozostaćsamymsobą,nigdysięnieudają,ikto
zczyniącychtewysiłkiniezdążywcześnieumrzećnasuchotyalbonainnąchorobęwynisz-
czającąorganizm,tenwrezultaciedochodzijedyniealbodozacięciasięwsobie,mizantropii,
obłędu,albodozwykłego,cichegoopętania,zagłuszeniawsobienaturyludzkiej,dootwarte-
gouznaniasiebiezacośowieleniższegoodczłowieka16.
WgruncierzeczyproblemkulturyuDostojewskiegotoproblemczłowieka,
któregowzlotyiupadki(częściejtedrugie)mistrzowskoopisywałrosyjskitwórca.
Kulturatoniesąprzedmiotypozamykanewbibliotekachczymuzeachaniteżspo-
sóbspędzaniawolnegoczasubądźozdabianiaprzedmiotówcodziennegoużytku.
Kulturatoafirmacjaczłowieczeństwawtworzeniuludzkiegoświata,czylipoprostu
manifestacjaludzkiejgodnościisiły.ZnaczenieDostojewskiegopoleganatym,że
przełamałonoświeceniowo-pozytywistycznyoptymizmwzględemimmanentnych
zdolnościczłowiekadoudoskonalaniaświata,ukazującnietylkoofiarypostępu,ale
teżdestrukcyjneskłonnościkryjącesięzakażdąpozornieutrwalonąformąładu
ludzkiegoświata.CzłowiekbezBogajestbowiemistotą,którajestskazananaroz-
darciepomiędzywielkościąjejobowiązkówinędząichurzeczywistniania,iwtym
sensiekonkluzjeDostojewskiegoprzystajądowizjiPascala.
Summary
Dostoevsky.ThePovertyofCultureanditsPower
ThisarticlepresentsthedialecticsofcultureinFyodorDostoevsky’sthinking.Twokindsof
culturearebeinganalysed:(1)culture,whichcouldbedescribedasantireligiouscivilisation
leadingmankindtothemoraldegeneration;(2)culturemeantasakindofactivityinspiredby
religiousconceptandasaresponsibilityforthewholeworld.Dostoevskydoesnotrejectcul-
16Ibidem,s.372.
