Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Właściwościlipofilowesprawiają,żePCBłatwoprzenikająprzezbłony
komórkoweorganizmówisąwłączanewłańcuchypokarmowe.Ichwchła-
nianienastępujeprzezdrogioddechoweiskórę,sątakżezjadane,głównie
zżywnościąpochodzeniazwierzęcego.Jednakzewzględunafakt,żeich
stężeniawśrodowiskuniesązbytwysokie,mechanizmichtoksycznego
działanianiejestwpełnipoznany.Problememsąskutkibiokoncentracjii/lub
biomagnifikacji.PCBdziałająimmunosupresyjnie,wywołująpowstawanie
guzówipowodujązaburzeniawgospodarcewapniowej,wpływającnakie-
runekprocesówenzymatycznych.Mogąbyćtakżeprzyczynąbezpłodności.
Dioksyny
Topowszechnieużywananazwapolichlorowanychdibenzo-para-diok-
synipolichlorowanychdibenzofuranów.Stosowaneskróty,odpowiednio:
PCDDs(lubPCDD)iPCDFs(lubPCDF),pochodząodangielskichnazw
–PolyChlorinatedDibenzoparaDioxinsiPolyChlorinatedDibenzoFurans–związ-
ków,którenależądogrupyaromatycznychzwiązkówchloroorganicznych.
Ponieważatomychlorumogązajmowaćdowolnepozycjewichcząsteczkach,
istnieje75kongenerówPCDDi135kongenerówPCDF.Dioksynypowstają
jakoproduktyubocznewwieluprocesachtechnologicznych(np.wprodukcji
substancjiochronyroślin,wprzemyślechemicznym,farmaceutycznym,me-
talurgicznym,tekstylnym,wtrakcierecyklinguplastikuiutylizacjiodpadów
medycznych,recyklingusprzętukomputerowego),atakżejakoprodukty
spalaniasubstancjiorganicznych.Źródłememisjidioksynsątakżeskłado-
wiskaodpadówtworzywsztucznychpoddawanenarażeniunadziałanie
promieniowaniasłonecznego,gdziewefekciereakcjifotochemicznychdo-
chodzidoemisjitychzwiązków.Zainteresowanieichtoksycznościąwzbu-
dziłwypadekzatruciadrobiuolejemzpaszyzawierającejdioksynywBelgii
wkwietniu1999roku.Znaczącymźródłememisjidioksyndoatmosferybył
atakterrorystycznynaWorldTradeCenter,gdyzauważalnywzroststężeń
węglowodorówaromatycznychodnotowanorównieżpozabezpośrednią
strefąkatastrofy.Dioksynyrozpuszczająsięwtłuszczach,dziękiktórym
mogąbyćtransportowaneimagazynowaneworganizmie.Przyjmujesię,że
około90%dioksynwchodzidoorganizmudrogąpokarmową,8%wprocesie
oddychania,wrazzzanieczyszczonympowietrzem,anajmniejprzenikapo-
przezskórę[Sarnowska,Gach,2017].Worganizmachzwierzęcychzwiązkite
przedostająsiędowątrobyitkankitłuszczowej,wktórejsągromadzonedzię-
kilipidomosoczakrwi(tab.1.4).Kompleksyzwęglowodoramiarylowymi
(AhR)przedostająsiędojądrakomórki,łączącsięzłańcuchemDNA.Degra-
dacjadioksynwkomórceprowadzidotworzeniaiuwalnianiawolnychrod-
ników,awefekciedostresuoksydacyjnego.Dioksynymająznacznywpływ
naprocesybiałkowehepatocytówiukładukrwiotwórczego,zakłócającsyn-
tezębiałekosoczowychizmieniającobrazkrwi.ZaburzająwydzielanieTSH
orazhormonówtarczycy(T3,T4),coniesieryzykouszkodzeńwukładzie
immunologicznymirozrodczymorazlicznychprocesówodpornościowych
28
Rozdział1.Źródła,charakterystykaisposobymigracjizanieczyszczeńobecnychwśrodowisku
