Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Transportwspomaganybiałkami
53
nośniki,któreprzenosządwalubtrzyrodzajecząsteczek.
Nośnikiprzenoszącewięcejniżjedenrodzajcząsteczek
wtymsamymczasietokotransportery.Jeślitranspor-
towanecząsteczkiporuszająsięwtymsamymkierunku,
niezależniedoczyzkomórki,białkonośnikowenazywane
jestsymporterem{sym–razem+portare–nieść}.(Czasem
terminkotransportużywanyjestzamiastpojęciasymport).
Jeślicząsteczkisąprzenoszonewprzeciwnychkierunkach,
białkanośnikowenazywasięantyporterami{anti–prze-
ciwnie+portare–nieść}lubwymiennikami.Symportery
iantyporteryprzedstawiononarycinie2.10b.
Nośnikisądużymi,skomplikowanymibiałkami
zwielomapodjednostkami.Zmianakonformacji,
konieczna,abybiałkonośnikowespełniłoswojąfunkcję,
sprawia,żetransporttądrogąjestznaczniewolniejszy
niżtransportprzezkanały.Białkonośnikowetranspor-
tujejedynie1000–1000000cząsteczekwciągusekundy,
wprzeciwieństwiedodziesiątekmilionówjonów,które
wciągusekundyprzechodząprzezkanałybiałkowe.
Białkanośnikoweróżniąsięodbiałekkanało-
wychpodjeszczejednymwzględem:białkanośnikowe
nigdynieumożliwiająciągłegotransportumiędzywnę-
trzemizewnętrzemkomórki.Jeślikanałysąjakdrzwi,
nośnikisąjakdrzwiobrotowe,któreumożliwiająruch
dowewnątrzinazewnątrz,beztworzeniabezpośred-
niegoprzejścia.Białkanośnikowemogątransportować
cząsteczkiwpoprzekbłonywobiestrony,takjakobro-
towedrzwiwhotelu,lubmogąograniczyćtransportdo
jednegokierunku,jakbramkawparkurozrywki,przez
którąmożnatylkowejść,aniemożnawyjść.
Jednastronabiałkanośnikowegozawszetworzy
barierę,którauniemożliwiaswobodnąwymianęprzez
błonę.BiałkanośnikowefunkcjonująjakKanałPanamski
(rYC.2.12).Wyobraźsobiekanałmającytylkodwiebramy:
jednąodstronyAtlantyku,drugąodstronyPacyfiku.Jed-
nocześniemożebyćotwartatylkojednabrama.
JeślibramaAtlantyckajestzamknięta,kanałotwiera
sięwstronęPacyfiku.StatekwpływadokanałuzPacyfiku
ibramazamykasięzanim.Terazkanałjestodizolowany
odobuoceanów,astatekuwięzionywśrodku.Następ-
nieotwierasiębramaodstronyAtlantyku,tworzącciągłe
połączeniezOceanemAtlantyckim.Statekwypływana
Atlantyk,przekraczająckanałbezutworzeniaciągłego
połączeniamiędzydwomaoceanami.
Ruchprzezbłonęzużyciembiałeknośnikowych
jestpodobny(ryc.2.12b).Cząsteczkatransportowana
wiążesięznośnikiempojednejstroniebłony(wnaszym
przykładziepostroniezewnątrzkomórkowej).Tozwią-
zaniezmieniakonformacjębiałkanośnikowego,przez
cowejściesięzamyka.Pokrótkiejprzemianie,kiedyobie
stronysązamknięte,otwierasięprzeciwnastronanośnika
–podrugiejstroniebłony.Nośnikuwalniatransportowaną
cząsteczkędoprzeciwległegokompartmentu,przenosząc
jąprzezbłonębezutworzeniaciągłegopołączeniamiędzy
kompartmentemzewnątrz-iwewnątrzkomórkowym.
Białkanośnikowemożnapodzielićnadwiekatego-
rie,bazującnaźródłachenergiizasilającejtransport.Jak
zaznaczonowcześniej,dyfuzjaułatwionatotransport
zudziałembiałek,któryniewykorzystujezewnętrznych
źródełenergii,pozagradientemstężeńkoniecznymdo
przemieszczaniacząsteczekwpoprzekbłonykomórko-
wej.Transportaktywnytotransportzudziałembiałek,
którywymagazewnętrznegoźródłaenergii,pochodzącej
zATPlubenergiipotencjalnejgradientustężeń,który
powstałzudziałemATP.Wpierwszejkolejnościprzyj-
rzymysiędyfuzjiułatwionej.
rOzDzIAŁ
2
rYC.2.12
(a)Białkanośnikowe,jakkanałwidocznynarycinie,nigdynietworzą
ciągłegopołączeniamiędzypłynemwewnątrzkomórkowym
izewnątrzkomórkowym.
Spokojny
Spokojny
Spokojny
Ocean
Ocean
Ocean
Białkanośnikowe
Ocean
Atlantycki
Ocean
Atlantycki
Atlantycki
Ocean
Zamkniętabrama
podrugiejstronie
Przejścieotwarte
Przejścieotwarte
Stanprzejściowy,
pojednejstronie
obiebramy
zamknięte
(b)Miejsceprzyłączenialiganduzmienia
zewnątrzkomórkowy
Transportowana
cząsteczka
powinowactwo,gdybiałkozmieniakonformację.
Bramka
zamknięta
Płyn
wewnątrzkomórkowy
Bramkazamknięta
Nośnik
Błona
Płyn
