Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Przekłady
różnicyzdań,konfrontacjiizderzeniaprzeciwnychopinii,stylów,
przekonań.
Tenidyllicznyobrazjestjednakopartynauproszczonychpoję-
ciach,któreniesięgajądościsłegoznaczeniapojęćflTolerancja”
iflPluralizm”igładkoignorująpojęcieflPrawda”,które,jakubogi
krewny,pozostawionejestwcieniu,byniezepsućmodnejmantry
ukutejprzezintelektualnychprzywódcównowegostulecia.Tenslogan
możebyćtakużytecznydlanaszychczasów,jakLiberté,Egalité,Fra-
ternitédlarewolucjifrancuskiej.Jednakże,takjakWolnośćmożena-
ruszyćRównośćiviceversa,aBraterstwoprawieżezostałozapo-
mnianejużdawno,taksamonaszetrzyzasady,zPrawdąnaczele,
mogąkryćrozbieżnościisprzeczności.Możnapomyśleć,żemogłyby
onebyćskoordynowanetak,bytworzyćharmonijnącałość,podobnie
jakżyczonobysobietegowprzypadkuhasłarewolucjifrancuskiej.
Wymagatojednakuważnegozbadaniaznaczeniatychzasadiich
rzeczywistegozastosowaniadoludzkiegodoświadczenia.Krótko
mówiąc,musimyodkryć,cooznaczająTolerancjaiPluralizm,ijaksą
onepowiązanezsobąorazjaksąpowiązanez,wydawałobysię,sa-
mooczywistąnaturąPrawdy.
*
*
*
Tolerancję,jakobjaśniałtojejklasycznyobrońcaJohnStuart
Mill,możnaodnosićdowyrażaniaopiniiidoosobistegozachowania.
JakprzekonującodowodziłwswymesejuOwolnościMill,tolerancja
winnabyćpraktykowanawobuprzypadkach,chociażpraktykamusi
zostaćjasnookreślona,anastępnieuważnieopisana.Milljestzwo-
lennikiempowszechnejwolnościsłowa.Cosiętyczyludzkiegoza-
chowania,każdejdojrzałejjednostceprzysługujewolnośćwtakim
stopniu,wjakimjejzachowanienienaruszapomyślnościinnychjed-
nostekispołeczeństwajakocałości.
Kryteriumtojestnarażonenamożliweobiekcjeizastrzeżenia,
wystarczajednakwtymkontekściepokazać,żeabsolutnatolerancja
dlaindywidualnegozachowanianiejestdopuszczalna,ponieważ
człowieknieżyjewizolacjiijegozachowaniemożewpłynąćnain-
nych,którzymuszązachowaćprawodoobronyprzednaruszeniem
ichwolności.Uwarunkowaniaspołeczneczłowiekanarzucająpotrzebę
rozwiązywaniakonfliktów,jakiewyłaniająsięzniedającychsiępogo-
dzićwolnościróżnychjednostek.
Wolnośćsłowa,jaksięwydaje,nieucierpiałazpowodutakichpo-
wikłań.Opiniajednostkimożepozostawaćwsprzecznościzopiniąin-
